Namaza başlarken bir çok insanın hatta din görevlilerinin farklı şekilde elleriyle tekbir aldıklarını görürüz
Şafi, Malik, Hanbeli mezheplerine bağlı olanların yanı sıra Hanefi olan bir kimsenin de tekbir alırken el hareketine dikkat etmediğinin görebilmekteyiz.
Bu yazımızda tekbir ne demektir, nasıl alınır konularına değineceğiz.
Tekbir Nedir ?
Tekbir, Allah’ın en yüce varlık olduğunu belirten “Allahüekber” cümlesini söyleme anlamında olup, başta namaz olmak üzere birçok ibadetin rüknü veya tamamlayıcı öğesidir.
Allah’ın adını yüceltme emri peygamberliğin ilk günlerinde nâzil olan, “Ey örtünüp bürünen, kalk ve uyar! Sadece rabbinin büyüklüğünü dile getir” meâlindeki âyet yanında (el-Müddessir 74/1-3) (el-Bakara 2/185) (el-İsrâ 17/111) (el-Hac 22/37 ). ayetlerinde yer almaktadır. Bununla birlikte şu rivayetler de de bildirilmiştir
Abdulcebbar b. Vail (r.a), babasından naklederek şöyle diyor:
“Rasûlullah (s.a.v)’in arkasında namaz kıldım. Namaza başlayacağında tekbir alır, ellerini kulakları hizasına kadar kaldırır, sonra Fatiha sûresini okuyor, Fatiha bitince 'Amîn!..' diyordu. Âmîn derken sesini yükseltiyordu.” (İbn Mâce, İkametü’s Salat: 14; Dârimi, Salat: 38)
Abdulcebbar b. Vail (r.a), babasından naklederek, babası Vail,
“Rasûlullah (s.a.v)’i namaza başlarken ellerinin baş parmaklarını kulak memelerinin hizasına kadar kaldırdığını gördüğünü söyledi.” (Dârimi, Salat: 31; Ebû Davud, Salat: 116).
Tekbir Çeşitleri
Her gün beş vakit namazdan önce okunan ezan ve farz namazlara durulurken okunan kāmet tekbir lafızlarını içerir. Ayrıca namaza başlama ve bir rükünden diğerine geçiş tekbirle olur. İlkine “iftitah tekbiri”, diğerlerine “intikal tekbirleri” denir.
Başlangıç tekbiri iftitah (açılış) kelimesiyle nitelendiği gibi, kendisiyle namaz dışında yapılması helâl olan eylemler haram hale geldiği ve dış âlemle bağlantıyı kestiği için “tahrîme (ihrâm) tekbiri” diye de anılır.
İkinci adlandırma Hz. Peygamber’in, “Namazın anahtarı temizlik, haram kılanı tekbir, helâl kılanı selâmdır” hadisinden (Ebû Dâvûd, “Ṭahâret”, 31, “Ṣalât”, 73; Tirmizî, “Ṭahâret”, 3, “Ṣalât”, 63) hareketle yapılmıştır.
İkinci adlandırma Hz. Peygamber’in, “Namazın anahtarı temizlik, haram kılanı tekbir, helâl kılanı selâmdır” hadisinden (Ebû Dâvûd, “Ṭahâret”, 31, “Ṣalât”, 73; Tirmizî, “Ṭahâret”, 3, “Ṣalât”, 63) hareketle yapılmıştır.
Tekbir Almanın Şartları
İftitah tekbiri Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf’a göre namazın şartlarından, İmam Muhammed’e, üç mezhebe ve Ca‘ferîler’e göre rükünlerindendir. Niyetle iftitah tekbirinin ardarda yapılmasının gerekliliği hususunda da görüş ayrılığı mevcuttur. Hanefîler, Hanbelîler ve Ca‘ferîler’e göre niyet iftitah tekbirinin hemen öncesinde yapılır ve arada namazla ilgisi olmayan söz ve davranışlara yer vermeden tekbir alınarak namaza başlanır.
Tekbir Nasıl Alınır ?
Dört Sünnî mezheple Caferîler’in ortak görüşüne göre iftitah tekbiri sırasında elleri kaldırmak sünnet olup bunun sürekli terki günah kabul edilmiştir.
İftitah tekbirini alırken yapılan farklı uygulamalar mezhep farkından kaynaklanmaktadır. Bunlar da Peygamber Efendimizin (asm) uygulamalarına dayanmaktadır. Bu nedenle her Müslüman kendi hak mezhebine göre ibadetlerini yapmalıdır.
Hanefîler’e göre başparmaklar iki kulak yumuşağına değecek şekilde ve avuçlar açık, parmak araları kapalı vaziyette kıbleye dönük olmalı, bu esnada baş eğik durumda bulunmamalıdır.
Mâlikîler ile Şâfiîler’e göre eller omuz hizasına kadar kaldırılır.
Hanbelîler’e göre ise mükellef bu ikisinden dilediğini uygulayabilir.
Caferîler’de de ellerin kulak yumuşağı hizasına kaldırılması görüşü tercih edilmiştir.
Kadınların ellerini göğüs hizasına kadar kaldıracakları hususunda görüş birliği vardır.
Kadınlar, tekbir alırken; ellerinin içi kıbleye karşı, parmaklar normal açıklıkta ve parmak uçları omuz hizasına gelecek şekilde ellerini yukarıya kaldırır. (Merğinânî, el-Hidâye, 1/48)
Tüm mezheplerde ellerin (aya kısmı) iç kısımları mutlak surette kıbleye (Kabe'ye) dönük olmak zorundadır. Fotoğraflarda görüldüğü gibi el avuçlarının havaya, yüze dönük, aşağıya doğru yöneltilmesi kesinlikle yanlış bir uygulamadır.
Bunu şu şekilde açıklayabilirsek biraz daha net anlaşılır. Nasıl ki, Kabe'i Muazzama^yı tavafa niyetlenen ve daha sonra her rükünde Hacer-ül Esved hizasına gelince nasıl ki ellerini kaldırıp Kabe'ye doğru selamlıyorsa aynı şekilde namaza dururken de karşımızda Kabe varmış gibi, ellerin iç kısmını
Bu esnada parmakların normal şekilde açık bulunması ve avuç içlerinin de Kâbe`ye dönük bulunması gerekir.
Ellerin kaldırılması hususunda, bazı âlimler, tevhide işarettir demiştir. Bâzıları, dünya işlerini arkaya atıp bütün varlığıyla kıbleye ve namaza yönelmek içindir demiştir.
İbn-i Ömer (ra)`den rivayet edilir ki:
"Namaza başlarken el kaldırmak, namazın zinetidir (süsüdür). Her kaldırışta on sevap vardır. Her parmağa bir sevab düşer."
İftitah tekbiri alırken ellerin kulak hizasına kadar kaldırılmasıyla ilgili rivayetler:
İftitah tekbirini alırken, elleri yukarıya kaldırmak sünnettir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.), bu tekbiri alırken ellerini kaldırmıştır (Buhârî, Ezân, 84 [736]; Müslim, Salât, 21-22 [390]; Tahâvî, Şerhu me‘âni’l-âsâr, 1/195-196 [1157-1170]).
Diğer mezheplerde erkekler de ellerini omuz hizasına kadar kaldırırlar.
Diğer mezheplerde erkekler de ellerini omuz hizasına kadar kaldırırlar.
Kaynak : DİB İslam Ansiklopedisi / İlmihaller / DİB Din İşleri Kurulu
Derleme : @erolkaranet / 2023
