İsmini, 1920’de yaşamış büyük bir dolandırıcı olan Charles Ponzi’den alan Ponzi sistemi,aslında bir piramit sistemdir.
Ponzi şeması, Ponzi sistemi veya Ponzi oyunu, yüksek kâr getiren bir üretim varmış gibi göstererek yatırımcıları sisteme katmayı amaçlayan ve ilk yatırım yapanlara ödemenin sisteme sonradan katılanların parasıyla yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir. Ortada yüksek kâr getiren bir üretim olduğu, bu üretim sayesinde yatırımcılara para ödendiği iddia edilir ve bu sayede sisteme yeni yatırımcılar çekmeye çalışılır. Ponzi şemasına katılımlar bittiği zaman, ortada kâr getiren bir üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara ödeme yapılamaz, sistem çöker ve ponzi şeması sonlanır. (1)
Yaklaşık 10 bin yatırımcının hayallerini çökerten Ponzi'den daha büyüğünün 2008 yılında Bernard L. Madoff tarafından gerçekleştirildiği bilinmektedir. Madoff’un fonlarına yatırım yapan yatırımcıların toplam kaybının 65 milyar dolar olduğu ileri sürülmektedir. Türkiye’ye döndüğümüzde ise 1990’lı yılların ortasında kurulan Titan Saadet Zinciri ve 2020’de yaşanan Çiftlik Bank vakası Ponzi Sistemi’nin en bilinen örnekleri olarak öne çıkmaktadır. (2)
Kesin olan, “Ponzi Sistemi” yıllardır bilinmesine ve toplum tarafından acı şekilde tecrübe edilmiş olmasına rağmen bugün hâlâ kullanılan bir düzenbazlık yöntemi, olduğudur. 1920'lerde bir puldan yola çıkılarak yapılan bu sistem bugün sanal paralar üzerine yapılmaktadır. Son dönemlerde hayatın her alanında duyduğumuz kripto paralar, yeni kripto para borsaları da bu sistemin olmazsa olmazı haline gelmektedir.
Kripto paralar, yatırım kanalları, kripto para borsaları, ekonomi piyasalarının yanı sıra, arka arkaya piyasaya sürülen coinler ve yeni kurulan kripto para borsaları ile ilgili dolandırıcılık tartışmaları gündem yerini almaya başladı.Yerli kripto para borsası Thodex'in dolandırıcılığını bilmeyen yoktur.
Ponzi düzeni, yasal gibi görünen bir yatırım aracına katılım ile minimum zamanda maksimum oranda getiri sağlanacağını savunmaktadır. Biraz daha açarsak, Ortalamanın üzerinde getiri sağlayan bir alana yatırım, bir işe ortak olma veya beraber iş kurma, iş imkanı ya da yardım toplama bahanesi ile kişilerden para toplama yönetimi olarak bilinen "ponzi"yi kullanan dolandırıcılar, sosyo-kültürel durumuna göre değişen senaryolarla mağdurun gönüllü olarak parasını getirip şüpheliye teslim etmesini sağlıyor.
Yıllardır farklı şekillerde çok parayı çok kolay şekilde kazanmanın hayalini kuranların bile bile, göz göre tuzaklarına düştüğü sistemin çalışması için kişilerin satın alacağı bir fikri sunmaları gerekmektedir. Bu fikir, Forex yatırımı olabileceği gibi Amerikalı Amtel Telekomünikasyon Araçları Kiralama Şirketi örneğindeki gibi, telefon kiralama, Türkiye'deki Banker Kastelli örneğindeki gibi mevduat sertifikası olabilmektedir.
Ponzinin kankası gibi duran piramit sistemde ilan, e-posta ve diğer reklamların yanı sıra, arkadaş çevresinin ısrarı ile kişilere yeni katılım sağlamaları durumunda kısa zamanda yüksek gelir kazanacakları söylenen piramit sistem kanunlarımızda suç olarak kabul edilmektedir.
Piramit satış sistemleri Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 80. maddesinde yasak olarak belirlenmiştir. Yargıtay kararlarında bu sistemi kullananların matematiksel işlem ve tablolarla üyelerin doğru karar verme yeteneklerini sınırladıkları nedeniyle bu sistemin insanları kandırmak amacı ile kurulduğuna karar vermişlerdir.
Buna eklenen diğer bir kanka da İnternet matraksi.. İnternet matraksi, ponzi sistemi benzer bir durumda çalışmaktadır. İnternet üzerinden bir ürün aldıktan sonra mağdur olan kişi, ücretsiz hediye bekleme listesine alınmaktadır. Bu tür de Ponzi ve Piramit dolandırıcılığı gibi sisteme sürekli katılım gerekmektedir.
Bu arada yeni türeyen firmalarla da para yerine çok ama çok ucuza tanınmış markalara ait ürün satılarak elde edilen bir başka para kazanma yöntemi var ki, bunu en çok deterjan pazarlamna adı altındaki firmalarda görüyoruz. Şikayetvar com sitesine yazan bir vatandaşın alıntıladığım şu mektubu da bu gerçeği göstermektedir. "13.06.2022 tarihinde 10.233 TL tutarında ve 07.07.2022 tarihinde 11.228 TL tutarında 5400*************93 numaralı kredi kartı ile detarjanpazarı adlı şirketten internet üzerinden alışveriş yapmış bulundum. Fakat ürünler elime ulaşmadı sebebi ise şirketin çalışmalarında ponzi, saadet zinciri vb... İlişkili bir metot kullandığı Ankara emniyet müdürlüğü mali suçlarla mücadele ekiplerince tespit edilmiş ve şirket hesaplarına el konmuştur. Fabrika sahibi ise cezaevine atılmıştır. "
Yazıyı daha fazla uzatmanın bir mantığı olduğunu da sanmıyoruz. Anlayan anlamıştır diyerek en küçük bir dolandırıcılık olan, eskiden sokak köşelerinde bir kaç kişinin bir araya gelerek "keklik" buldukları bir oyunu da hatırlatarak yazımızı sonlandıralım. En küçük dolandırıcılık şekli. Üç kağıtçılık..Ponzinin kankası gibi duran piramit sistemde ilan, e-posta ve diğer reklamların yanı sıra, arkadaş çevresinin ısrarı ile kişilere yeni katılım sağlamaları durumunda kısa zamanda yüksek gelir kazanacakları söylenen piramit sistem kanunlarımızda suç olarak kabul edilmektedir.
Piramit satış sistemleri Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 80. maddesinde yasak olarak belirlenmiştir. Yargıtay kararlarında bu sistemi kullananların matematiksel işlem ve tablolarla üyelerin doğru karar verme yeteneklerini sınırladıkları nedeniyle bu sistemin insanları kandırmak amacı ile kurulduğuna karar vermişlerdir.
Buna eklenen diğer bir kanka da İnternet matraksi.. İnternet matraksi, ponzi sistemi benzer bir durumda çalışmaktadır. İnternet üzerinden bir ürün aldıktan sonra mağdur olan kişi, ücretsiz hediye bekleme listesine alınmaktadır. Bu tür de Ponzi ve Piramit dolandırıcılığı gibi sisteme sürekli katılım gerekmektedir.
Bu arada yeni türeyen firmalarla da para yerine çok ama çok ucuza tanınmış markalara ait ürün satılarak elde edilen bir başka para kazanma yöntemi var ki, bunu en çok deterjan pazarlamna adı altındaki firmalarda görüyoruz. Şikayetvar com sitesine yazan bir vatandaşın alıntıladığım şu mektubu da bu gerçeği göstermektedir. "13.06.2022 tarihinde 10.233 TL tutarında ve 07.07.2022 tarihinde 11.228 TL tutarında 5400*************93 numaralı kredi kartı ile detarjanpazarı adlı şirketten internet üzerinden alışveriş yapmış bulundum. Fakat ürünler elime ulaşmadı sebebi ise şirketin çalışmalarında ponzi, saadet zinciri vb... İlişkili bir metot kullandığı Ankara emniyet müdürlüğü mali suçlarla mücadele ekiplerince tespit edilmiş ve şirket hesaplarına el konmuştur. Fabrika sahibi ise cezaevine atılmıştır. "
Küçük bir sandık parçası üzerine konulan üç tane iskambil kağıdı ortadadır. Adam bağırır. "Bul karoyu al parayı diye.. " Arkalardan biri gelir, el çabukluğu ile yerleştirilen kağıtların birinin üzerine 5 -10 -20 lira neyse koyar. Paranın konulduğu kağıt çevrilir.Karo çıkar. Ve adam koyduğu paranın üç mislini alır. Bir iki daha adam sürekli kazanır. Zoka atılmıştır. Onlar seyreden fukara da heveslenir, cebindeki son parayı bu kağıtlardan karo sandığının üzerine koyar. A, ne yazık ki kaybeder. Oysa kazanan oynatan adamın ortağı. Yem atmıştır. Yeme de keklik gelir. Bitmez, sürer gider..
Bir küçük hkaye daha..
İstediğiniz kadar tuzağa düşenleri, kaybedilen servetleri duyun enayiler asla bitmez. Bir dolandırıcı konu hakkında, "buğday başağı gibi üstünü kestikçe alttan daha da kuvvetli geliyor" demiş. Günümüzdeki durum gösteriyor ki değişen pek bir şey olmamış.
Olmayacakta..
Ne var ki, kolay para kazanamayınca devletin kapısına gidenlerin devleti kötülemeleri, hükümet istifa diye bağırmalarının nedeni ne bunu da anlamış değilim..
Son söz olarak "en değerli kazanç kişinin kendi elinin emeği ile kazandığıdır". Allah-u Teala Kuran-ı Kerim'inde Necm suresinin 39. ayteinde "İnsan için ancak çalıştığı vardır. " diye buyurmuştur. Bununla birlikte Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de şöyle buyurmuştur.
Bir küçük hkaye daha..
"Bir gün tavukçulukla geçinen bir köye ismi lazım olmayan büyük bir şehirden çırağıyla beraber bir yatırımcı gelmiş. yatırımcı "yumurta üretimi yapmayı düşünüyorum ve buranın tavuklarının çok meşhur olduğunu duydum" demiş. köydeki tavukçular adama tanesi 10 liradan belli bir miktarda tavuk satmayı kabul etmişler. ertesi gün yatırımcı yeniden köye gelmiş ve "sizin tavuklardan çok memnun kaldık. yarın çırağımı yollayacağım ve bu kez tavuk başına 20 lira vereceğiz" demiş. köylüler bunu duyunca acayip sevinmişler ve her biri çok sayıda tavuğu hazır etmiş.
Ertesi gün çırak gelince tanesi 20 liradan bir çok tavuk satılmış. bundan bir gün sonra çırak yeniden gelmiş ve "sizin tavuklar gibisi yok. yarın yeni bir sipariş vereceğiz. bu kez tavuk başına 30 lira vereceğiz" demiş. tavukçular da ellerinde avuçlarında ne kadar tavuk varsa hepsini satmaya karar vermişler. hatta elinde tavuk kalmayanlar da diğer köylerdeki tavukçulardan borç tavuk almaya başlamış.
Bu satıştan birkaç gün sonra ses seda çıkmamış. bundan sonra köy kıraathanesinde yeniden çırak gözükmüş ve "ustam sizden tanesi 60 liradan tavuk almayı düşünüyor" demiş. köylüler sevinmek yerine kara kara düşünmüşler çünkü kimsenin satacak başka tavuğu kalmamış. çırak da "ustama söylemeyin ama bugüne kadar bize sattığınız tavukları 40 liraya size geri satayım, siz de yarın ona 60 liraya satıp kara geçersiniz" demiş.
Köylüler yine sevinmişler ve tanesi 40 liradan tüm tavukları geri satın almışlar. daha sonra ne adamı ne de çırağını gören olmamış. böylece köylüler 10-30 lira arasına sattıkları tavukları 40 lira'ya satın alarak tavuk başına 10-30 lira arası zarar ettikleriyle kalmışlar."
İşte tarih boyunca dolandırıcıların işi de,işin şekli de değişse müşterileri de asla bitmeyecektir, İstediğiniz kadar tuzağa düşenleri, kaybedilen servetleri duyun enayiler asla bitmez. Bir dolandırıcı konu hakkında, "buğday başağı gibi üstünü kestikçe alttan daha da kuvvetli geliyor" demiş. Günümüzdeki durum gösteriyor ki değişen pek bir şey olmamış.
Olmayacakta..
Ne var ki, kolay para kazanamayınca devletin kapısına gidenlerin devleti kötülemeleri, hükümet istifa diye bağırmalarının nedeni ne bunu da anlamış değilim..
Son söz olarak "en değerli kazanç kişinin kendi elinin emeği ile kazandığıdır". Allah-u Teala Kuran-ı Kerim'inde Necm suresinin 39. ayteinde "İnsan için ancak çalıştığı vardır. " diye buyurmuştur. Bununla birlikte Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de şöyle buyurmuştur.
“Hiçbir kimse, asla kendi kazancından daha hayırlı bir rızık yememiştir. Allah’ın Peygamberi Dâvûd aleyhisselâm da kendi elinin emeğini yerdi.” Buhârî, Büyû’ 15, Enbiyâ 37
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Herhangi birinizin iplerini alıp dağa gitmesi ve sırtına bir bağ odun yüklenip getirerek onu satması ve Allah’ın bu sebeple onun yüzsuyunu koruması, verseler de vermeseler de insanlardan bir şeyler dilenmesinden çok hayırlıdır.” (Buhârî, Zekât 50, 53; Büyû‘ 15, Müsâkât 13. Ayrıca bk. Nesâî, Zekât 85; İbni Mâce, Zekât 25 )
“Sizden herhangi birinizin sırtına bir bağ odun yüklenip satması, herhangi bir kişiden dilenmesinden hayırlıdır. O da ya verir, yahud vermez.” (Buhârî, Zekât 50, 53; Müslim, Zekât 106. Ayrıca bk. Tirmizî, Zekât 28)
“Sizden herhangi birinizin sırtına bir bağ odun yüklenip satması, herhangi bir kişiden dilenmesinden hayırlıdır. O da ya verir, yahud vermez.” (Buhârî, Zekât 50, 53; Müslim, Zekât 106. Ayrıca bk. Tirmizî, Zekât 28)
(4) Kuran-ı Kerim ve Hadisler
Derleme @erolkaranet - 12.12.2022
