Namaz içerisinde oturuşta Tahiyyat duasını okurken duanın şehadet kısmında işaret parmağı yukarı doğru kaldırılır. ''La ilahe'' “hiç bir ilah yoktur”derken sağ elin işaret parmağının kaldırılıp ''İllallah'' “sadece Allah vardır” denileceği zaman indirilmesinin sünnet davranışlar arasında olduğu bilinmektedir.
Doğru yerde kaldırıp indirmek çok önemlidir. Doğru yerde yapamayan kimsenin yapmaması daha evladır.Bazı alimler bu hareketi zamanında yapmakta zorlanan kimseler için terk edilebilirliğini tavsiye etmektedir.
Bunları söylerken bir olan Allah’ın varlığını parmak kaldırarak fiilen de göstermiş oluyoruz. Namazda parmak kaldırmak “Allah’tan başka ilah yoktur” dendiğinde vücut diliyle tasdik edilmiş oluyor.
Mezheplere göre değişebilen şehadet parmağını kaldırmanın hükümleri
Mezheplere göre değişebilen şehadet parmağını kaldırmanın hükümleri
Şafii’de şehadet parmağını kaldırmak sünnet, Hanefi’de caiz değildir. Parmak kaldırmaya, müctehid âlimlerin bir kısmı mekruh bir kısmı sünnet demiştir. Dinde bir kaide vardır. Bir işe sünnet ve mekruh denilmişse, o iş yapılmaz. Fetvalar birbirine uymazsa, yani (Caizdir, caiz değildir veya helaldir, haramdır) şeklinde olduğu zaman, caiz değildir veya haramdır diyen fetvalara uymak esastır. Böylece mekruh veya haram işlemekten sakınılmış olur. Sünnettir veya bid’attir denilen bir şeyi yapmamak lazım olduğu, Berika, Hadika ve İbni Âbidin’de bildirilmektedir.
Dört mezhebe göre de namazda parmak kaldırmak sünnettir sadece aralarında dayandıkları hadislere göre ufak değişiklikler bulunur. Bu yaparken parmağın kaldırılış ve indiriliş zamanı önemli olduğundan
bir çok kimse bu sünneti yapmaz. Bu yüzden terki de uygun bulunmuştur. Namazda parmak kaldırmak yapılmasını tam olarak bilmeyenlerin yapmamasının daha iyi olacağı söylenir.
İmam-ı Rabbani, Mektubat'ta 312.Mektupta konu ile ilgili şu bilgileri vermektedir
"Şehâdet parmağı ile işâret etmenin câiz olduğunu bildiren hadîs-i şerîfler çokdur. Hanefî mezhebindeki âlimlerin bir kısmı da, böyle söylemişdir. Hanefî mezhebindeki kitâblar, çok dikkatle okunursa, parmak kaldırmanın câiz olduğunu bildiren haberlerin, üsûl bilgileri olmayıp nevadir (az bulunan) haberlerden olduğu görülecektir.
İşâret etmenin harâm olduğunu söyliyen âlimler vardır. Mekrûh olduğunu bildiren fetvâlar mevcûddur. İşâret edilmez, üsûl haberleri böyledir diyenler çokdur. O hâlde, bizim gibi mukallidlerin, hadîs-i şerîf vardır diyerek, işâret etmeğe kalkışmamız ve böylece, birçok müctehidlerin fetvâları ile harâm veyâ mekrûh ve yasak olduğu bildirilen bir işi yapmamız doğru olmaz.
Hanefî mezhebinin âlimleri, işâret için bildirilen hadîs-i şerîflerin çok ve başka başka olduğunu görünce, nemâz hakkındaki kesin ve açık emirlere uygun olmayan, fazla bir hareketin yapılmamasını söylediler. Çünki nemâzda esâs, fazla hareketten sakınmak ve olgun bir şekilde bulunmaktır."
Hanefi mezhebine göre
Hanefilere göre, namaz kılan kişi teşehhütte sağ elini sağ uyluğu üzerine, sol elini sol uyluğu üzerine koyar ve parmaklarını açar. Bu durum aynen iki secde arasındaki oturuş gibidir. Parmakların arası az açılır, uçlan dizlerin üzerine konur, fakat en sahih olan görüşe göre, ellerle diz kapakları tutulmaz. Mutemed olan görüşe göre, kelime-i şehadet getirirken sağ elin işaret parmağı, “Lâ ilâhe”nin “Lâ”sında kaldırılıp uluhiyetin ispatı sırasında yani “İllallah” derken indirilir ki, bu kaldırma ve indirme işaretleri ile Allah’ın eşinin bulunmadığını teyit edilmiş olsun. Oturuşta parmakların hiç biri yumulmaz. (ed-Dürrü’l-Muhtâr, I,474,231)
Maliki mezhebine göre
Malikilere göre ise namazda parmak kaldırmak söyledir, teşehhüt durumunda sol el serbest bırakılır ve işaret parmağı ile baş parmak dışında sağ el yumulur. Bu parmaklar da küçük parmak, onu takip eden parmak ve orta parmaktır. Bu parmakların baş kısmı baş parmağın dibindeki etli kısma bitiştirilip işaret parmağı ile onunla işaret ediliyormuşçasına uzatılır. (eş-Şerhu’s-Sağır, I, 330)
Şafiî ve Hanbeli mezhebine göre
Şafiî ve Hanbelîlere göre, namazda parmak kaldırmak, birinci ve ikinci teşehhütte otururken ellerin iki uyluk üzerine konulması sünnettir. Şâfiilere göre, kişi sol elini açıp parmaklarını birbirine bitiştirir. Öyle ki, parmakların uçları diz kapakları ile eşit bir duruma gelmelidir, yine parmakların uç kısmı bütünü ile kıbleye karşı yöneltilmiş ve parmaklann arası açık olmamalıdır. Çünkü parmakların arasını açık tutmak baş parmağın kıbleden çevrilmesine yol açar.
Şâfiilere göre teşehhütte oturan kişi sağ elini sağ uyluğu üzerine kor ve elin küçük parmağı ile onun yanındakini ve orta parmağını yumar. Hanbebîlere göre ise, baş parmağını orta parmağı ile birlikte halka yapar.
Sonra işaret parmağı ile işaret ederek “İllallah” sözünde parmağı kaldırır, fakat sağa sola hareket ettirmez. Hz. Peygamber (s.a.v.) böyle yapmıştır. Devamlı olarak da yukarıda İbni Zübeyr’in rivayetinde geçtiği üzere parmağına bakar. Şafii ve Hanbelilerde azhar olan görüşe göre oturan kişi teşehhütte baş parmağını işaret parmağına bitiştirir.
Hadisi Şeriflerde Parmak Kaldırma
- Vail b. Hucr’un, Efendimiz (SAV)'in namaz kılma şeklini anlatırken şöyle bahsediyor; “Sonra oturup sol ayağını yere yatırdı ve sol elinin avuç kısmını uyluğu üzerine ve sol dizi üzerine koydu ve sağ dirseğini sağ uyluğunun hizasına getirdi. Sonra parmaklarından ikisini yumarak halka şeklinde yaptı, sonra parmağını kaldırdı ve bu parmağını hareket ettirdiğini gördüm, dua ediyordu.” (Beyhaki)
- “Namazda oturduğu zaman sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar, bütün parmaklarını yumar ve işaret parmağı ile işaret ederdi. Sol elini de sol uyluğu üzerine koyardı, karşılığını verdi.” (Müslim)
- Abdullah bin Zubeyr (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) sol elini sol dizinin üstüne açarak koyardı. Sağ el parmaklarını sıkar ve şehadet parmağıyla kıbleye doğru işaret ederdi. Gözleriyle parmağına bakardı. Bu şeytanın yakarışıdır! Bu şekilde konuşan asla dalmaz!”(Müslim) - Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: “Bu teşehhüdde şehadet parmağını hareket ettirmek, şeytana demir kamçıdan daha şiddetlidir!” Ahmed bin Hanbel Müsned 2/119, Bezzar 5631, Taberani Kitabu’d-Dua 642
- Abdullah bin Zubeyr (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), parmağıyla işaret ettiği zaman başparmağını orta parmağının üzerine koyardı. Bazen de bu iki parmakla halka yapardı. Parmağını kaldırdığı zaman da hareket ettirir ve o esnada dua ederdi.”
İbni Hibban Sahih 485, Müslim579/113, Ebu Avane, Ebu Davud 726, 957, Nesei 889, 1265, 1268, İbnu’l-Carud el-Müntekâ 208, İbni Huzeyme 1/86/1, 2, İbnu’l-Mulakkin, İbni Adiyy 1/287 - Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: “Allah’a yemin olsun ki, teşehhüdde şehadet parmağını hareket ettirmek, şeytana demirden daha şiddetli gelir!” Ahmed bin Hanbel, Bezzar, Ebu Cafer, Buhteri el-Emali 1/60, Taberani Dua 1/73, Abdulgani el-Makdisi Sünen 2/12, Ruyani Müsned 2/249, Beyhaki
- Abdullah bin Zubeyr (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
"Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), namazda ilk ve son teşehhüd için oturduğunda ellerini dizlerinin üzerine koyar ve sonra şehadet parmağıyla işaret ederken hareket ettirirdi.” Beyhaki 2/132, Nesei 1161 - Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), bir adamı iki parmağını hareket ettirerek dua ettiğini gördü ve bunun üzerine şöyle buyurdu:“Tekle, tekle!” Yani Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), şehadet parmağını gösterdi. İbni Ebi Şeybe 2/123 ve 12/40, Nesei 3/38, 1272, 1273, Ebu Davud 1499 - İmam Hakim, hadisin sahih olduğunu söylemiştir ve imam Zehebi de ona muvafakat etmiştir.
Derleme @erolkaranet - 13.10.2022
