Balıklı Rum Hastanesi 568 Yıl Geriye Uzanan Efsane

Tarihi 1753 yılına hatta biraz daha geriye gidersek İstanbul'un fethinden hemen sonra 1454 yılına uzanan Balıklı Rum Hastanesi, bu yazının kaleme alındığı gün nedeni belli olmayan bir yangına teslim oldu. İstanbul Zeytinburnu'nda yer alan ve Anıtlar Kurulu'na bağlı tescilli bir yapı olan hastanenin yanışını duyan , o hastaneden öyle ya da böyle geçmiş binlerce yürek de o acıyı tatmıştır.

Tarihe mal olmasını istemediğimiz ve insan sağlığı için 269 yıllık bir zaman içerisinde şifa dağıtan hastanenin yeniden dirildiğini arzuluyoruz.
Pekala, Balıklı Rum Hastanesi hakkında ne biliyoruz..
İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde yer alan hastane 1454 yılında Karaköy’de 'bugün Büyük Balıklı Han'ın bulunduğu yerde faaliyete geçen kliniğe dayanıyor. Balıklı Rum Hastanesi, İstanbul'daki Rum cemaatine ait üç hastaneden bir tanesidir. Diğer iki hastane, Galata'daki Gemicilerin Hastanesi ve Beyoğlu'ndaki Veba hastanesi idi. Rum cemaat tarafından kurulmuş olan ve bünyesinde Türkiye'nin tek özel uyuşturucu tedavi kliniğini barındıran özel hastane hali hazırda Balıklı Rum Hastanesi Vakfı tarafından yönetiliyor.

18. yüzyılda veba salgını nedeniyle hastane surların dışına taşınıyor. 'Yedikule Hastanesi' adıyla bakkallar esnafı locası tarafından 1753 yılında inşa ediliyor. Bina küçük ahşap bir bina olup, şimdi mevcut olan Avrupa lisesinin bahçesinde bulunuyordu. Hastanenin amacı o zamanlar sık sık görülen veba epidemilerinde hastalanan Rum vatandaşların tedavisi idi. Ahşap hastane binaları 1790 yılında çıkan yangında yok olunca Patrik 7. Neofitos’un ve Bab-ı Ali tercümanı Yorgo Humuzi’nin katkısı ile daha büyük olarak yeniden inşa ediliyor.
Bu hastaneler grubunu idare edecek olan yönetim kurulu, meslek lonca ları temsilcileri tarafından kurulmuştu. Yorgi Muruzinin mevcudiyeti hastanenin başarılı çalışmalarına etkili oldu. Ancak Muruzinin zamanla , gerektiği kadar meşgul olamamasından dolayı,yöneticilerin iyi niyetine rağmen hastanedeki işler kötüye gitmeye başlamış. O zaman kardeşi Dimitri Muruzi ortaya çıkmış ve Patrikten aldığı berat ile yönetim iki başrahibin dahil edilmesini temin etmiş. Hastaneyi reorganize etmiş ve başhekim olarak İtalyan asıllı doktor Antonio Pez zoni’ yi atamıştı.Yeni başhekim hastane içinde birçok tadilat yapmış ve bu ara hastane çalışanlarının bir kısmını işten çıkarmıştı. Bu olay ve onun bencil davra nışları ona karşı bir antipati uyandırmıştı ki sonunda hastane yönetimi tarafından uzaklaştırıldı. Bu olay D. Muruziyi derinden yaralamış olacak ki, hastane ile ilgilenmeyi bırakmış ve neticede hastane kendi haline terk edilmiş oldu.

1816 yılın da Eğrikapıdaki Meryem Ana kilisesi hastaneye bağlandı. Bunun nedeni kilisenin müştemilatında psikiyatri hastalarının tedavi edilmesi idi.

1794'te kurulan ortak bir fona ve 1793 yılında yangınında kül olduktan sonra yeniden inşa edilen Yedikule'deki hastaneye bağlanan bu sağlık organizasyonu, "Ulusal Hayırseverlik Kurumları" adını aldı. 1794 yılında yapılan bir düzenleme ile kurum, kronik hastaları ve sokaklarda yaşayan insanlarla dilencileri kabul eden bir kurum haline geldi. Balıklı Meryem Ana Kilisesi’nin yönetimi hastaneye veriliyor. Eğrikapı’daki Meryem Ana Kilisesi de, müştemilatında psikiyatri hastalarını kabul ettiği için 1816’da hastaneye bağlandı.
Sultan 2. Mahmut'un fermanıyla 1836-1838 yılında Yedikule Hastanesi ile birlikte İstanbul’daki diğer iki Rum hastanesinin hastalarının nakledileceği yeni bir hastane inşa edildi. Hastalar, 1839 başında hastaneye nakledildi.
Yedikule Rum Hastanesinin yakınlarında, Ermeni cemaatinin hastanesi bulunuyordu.Hastaneyi Yedikule kapısına bağlayan yol Rumların veba hastanesinin ya nından geçiyordu.Böylece hastanelerine gitmek isteyen Ermeni vatandaşlar veba hastalığı ile karşı karşıya gelme riskini taşıyordu. Bu şekilde 1834 ve 1836 da çok kişi vebanın kurbanı olmuştu. Bundan dolayı Ermeniler Sultan 2nci Mahmut Hana müracaat ederek bu durumun düzelmesini istediler.

Sultan bu isteğin, haklı olduğunu kabul ederek Rum vatandaşlara , hasta nelerini yolun uzağında nakletmelerini istemiş ve bu maksatla arazi tahsis etmişti. Yeni hastane binası inşa edilirken veba salgını da yavaş yavaş şiddetini kaybe diyordu. Bu nedenle üç hastanenin hastaları yeni hastaneye nakledilmesi düşüncesi doğmuş . Bunun için hastane binası zamanın şartlarına göre çok büyük inşa edildi. İnşaat 24 Temmuz 1836 da başlayarak 1838 senesinin sonlarına doğru tamamlanmış.Galata,Taksim ve Eğrikapı Meryem Ana kilisesinin müştemila tında tedavi edilen hastalar 14 Şubat 1839 da yeni hastane binasına nakledil diler.. Yeni hastanenin inşaatı için bütün Rum vatandaşlar elinden gelen yardımı esirgememiş. Bina şeklinde olup ortasında Aziz Haralambos kilisesi vardı.Hastane 1837 yılındaki veba salgını sırasında vebalı hastalara baktığı için, ana yoldan daha uzak bir yere taşınmasına karar verildi ve iki yıl sonra eski yerinden 200 metre uzakta yapılan yeni binada hizmete girdi. Yeni hastanenin binası taştan, günümüze kadar ulaşan küçük kilisesi ise mermerden yapılmıştır.

Bir çok hastanemizde göremeyeceğimiz düzende mescide sahip

1894 depreminde hastanenin zarar görmesi üzerine yeni binalar inşa edildi.1894 senesinde İstanbulu sarsan büyük deprem hastaneye çok büyük tahribata sebebiyet vermiş. Bu olay İstanbuldaki rum vatandaşların hastaneye olan sevgi ve ilgisini kamçılamış. Böylece 20nci asrın ilk senelerinden itibaren,bütün Rumların gayretleri ile büyük zarar görmüş binaların yerine, yeni ve zamanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek binalar inşa edilmeğe başlanmış. Bu gün mevcut olan binaların çoğu o senelerde inşa edilmiştir. Yalnız 1886 da inşa edilmiş olan ve depremden az zarar gören Kadın ve Erkek psikiatri klinikleri onarılarak hizmet vermeğe devam etmiştir.( Kadın psikiatri kliniği şimdiki Huzurevi E, Erkek psikiatri kliniği şimdiki Anatolia 2 binasıdır).

1925 yılına kadar Rum cemaatinde "Valukli Hastanesi" diye anıldı, bu tarihten sonra resmen Balıklı Rum Hastanesi ismi verildi. Osmanlı Devleti'nin resmi yazışmalarında genellikle, "Yedikule Haricindeki Rum İspitalyası", "Rum Milleti Hastanesi", "Rum Cemaati İspitalyası", "Balıklı'daki Rum İspitalyası" olarak geçer.
Rum cemaatinin; Yedikule (Heptapyrgio) yakınlarında; "Mikro Valoukli", "Mikri Pigi" veya "Küçük Valukli" adını verdiği bölgede yapılan hastane, Altın Kapı/Yaldızlı Kapı (Porte Doree) yani Yedikule Kapısı'ndan birkaç adım ötedeydi.
Bugün hizmet veren binalar, o dönemde inşa edildi. Hastane, 1991 yılında restore edildi. 1994 yılında bünyesinde alkol ve madde bağımlılığı tedavisi için Türkiye’nin ilk özel kliniği kuruldu.
4 Ağustos 2022 tarihinde çıkan yangın sonucu kullanılamaz hale geldi
Bugün hastanenin; dahiliye, hariciye-genel cerrahi, sinir ve ruh hastalıkları, kadın hastalıkları ve doğum kontrolü, üroloji, ortopedi, kulak-burun-boğaz, çocuk sağlığı ve hastalıkları, cilt hastalıkları, göz hastalıkları servislerinde 450 yatağı vardır. Ayrıca 200 yataklı huzurevinde hasta ve sağlıklı yaşlılara bakılmaktadır. Din ve ırk ayrımı gözetilmeden hasta kabul edilmekte olup toplam 650 yatağın 585'i parasız tedavi görebileceklere ayrılmıştır. Araç ve gereçleri sürekli yenilenen hastanedeki sinir ve ruh hastalıkları servisi, Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nden sonra İstanbul'daki en büyük servistir.
Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi”nin güney bölgesinde yer alan Balıklı Rum Hastanesi'nin verdiği hizmet kitlesini genişletmek amacıyla gereksinim duyduğu ek hizmet binası, “Kültür Vadisi Projesi” kapsamında yapılmaktadır.
“Kültür Vadisi Projesi”nin hastane, okul, spor salonu gibi donatıları ile zengin alanı olan güney bölgesinde yapılacak olan bu bina ile daha fazla kişinin sağlık hizmetinden yararlanması planlanıyor.
Hastanenin Ek Bina Projesi hazırlamış olup koruma kurulundan onayı alınmıştı.