İhram sözlükte "haram etmek, kendini mahrum bırakmak" anlamına geldiği gibi, "tazim edilmesi gereken zamana veya mekana girmek ve bunlara saygı duymak" anlamına da gelir.
İhram ilmihal dilinde hac veya umre yapmaya niyet eden kişinin, diğer zamanlarda mübah olan bazı fiil ve davranışları hac veya umrenin rükünlerini tamamlayıncaya kadar kendi nefsine haram kılması anlamındadır. Namaza başlama tekbiri anlamına gelen tahrime ile ihram kelimeleri aynı kökten türemiş ve anlamları bir birine çok yakın iki kelime olduğu gibi, ait oldukları ibadetlerdeki fonksiyonları da birbirine çok yakındır. Hatta ihram için mecazen "haccın başlama tekbiri" demek mümkündür.
İhram, kişinin kendini geçici kaygı ve bağımlılıklardan kurtarışının sembolüdür. İhram süresince toplumsal barışı ve bütünlüğü bozucu, bencilliği uyandırıcı, geride bırakılan geçici haz ve menfaatleri hatırlatıcı mahiyetteki her türlü eşya ve fiiller yasaklanmıştır.
Normal zamanda helal olan bazı fiiller ihramlı için yasak hale gelir. Bu yasakların ihlali, yasağın çeşidine ve ihlal biçimine göre değişen cezaları gerektirir. Bu cezalar kurban kesmek sadaka vermek ve oruç tutmaktan ibarettir.
Kadınlar el ve yüzleri -saçları görülmemek kaydıyla- açık olarak günlük kıyafetleriyle ihram vaziyeti alırlar
İhram niyet ve telbiye ile başlar. Zaten niyet ve telbiye ihramın rüknüdür.
Hanefi mezhebinde ihramın iki rüknü vardır. Niyet ve Telbiye. Bunlardan birini terk eden ihrama girmiş olamaz. Diğer üç mezhebe göre ihrama girmek için sadece niyet yeterlidir.
İhramın Rükünleri:
1) Niyet
Niyet hac veya umrenin hangisini yapacağına karar vermektir. Niyeti dil ile söylemekte müstehaptır.
2) Telbiye:
Telbiye: ibadete başlama anını temsilen belli sözlerin söylenmesinden ibarettir. Telbiye namazdaki iftitah tekbiri mesabesindedir. Burada tekbir yerine telbiye sözleri söylenir.
“Lebbeyk Allahümme lebbeyk. Lebbeyke lâ şerike leke lebbeyk. İnnel hamde venni’mete leke velmülk. Lâ şerike lek.” Sözlerini söylemekten ibarettir.
Telbiyeyi ihrama girerken bir defa söylemek farz, zaman zaman yüksek sesle tekrarlamak sünnettir. (kadınlar yüksek sesle değil içlerinden söylerler.)
İhrama Girme Zamanı
Hac ayları girmeden hac menasikinden hiç biri yapıılamaz. Hanefi ve Malikilere göre hac aylarından önce ihrama girmek mekruh olmakla birlikte caizdir. Şafiilere göre ise ihram rükün sayıldığı için hac aylarından önce girilemez. Hac aylarından önce girildiği takdirde bu ihram umre ihramı olur. Umre için her zaman ihrama girilebilir.
İhrama girme yerleri
Mekke mukaddes bir mekan olduğundan oraya girişler saygı ifade etmesi bakımından ihramla olmalıdır. Saygı gösterilmesi gereken bu mekanı sırasıyla Harem, Hill ve Afak bölgeleri kuşatır.
Harem Bölgesi
Harem Mekke ile etrafında, bitkileri koparılmamak ve av hayvanlarına zarar verilmemek üzere belirli sınırlar içindeki emniyetli bölgedir. Bu bölgede oturanlara Mekkî denir. Mekkeliler hac için harem bölgesi içinde; Umre için ise Hill bölgesine çıkarak yani Harem bölgesi dışına çıkarak ihrama girerler. Tenim veya Arafat gibi....Mekki olmayan kişiler de umre yapıp ihram dan çıktıktan sonra tekrar ihrama girmek istediklerinde onlar da mekkeliler gibi harem dışına çıkmak durumundadırlar.
Hill Bölgesi
Hill bölgesi, Harem bölgesi ile Mikat yerleri arasındaki yerlerdir. Bu bölgede ikamet edenlere Mikati veya Hilli denir. Mikatiler gerek Hac gerek Umre için bulundukları yerden ihrama girerler.
Âfâk Bölgesi
Harem ve Hill bölgelerinin dışında kalan yerlere âfâk denir. Bu bçlgede yaşanlara da afaki denir. Âfakilerin ihramsız geçmemeleri gereken noktalar efendimiz tarafından belirlenmiştir. Bu noktalara Mikat denir.
Mikat noktaları şunlardır.
1. Zülhuleyfe Mekkeye Medine üzerinden gelenlerin mikatıdır. Medineye 10 km. Mekkeye 430 km.dir.Mekkeye en uzak mikat budur. Peygamberimiz s.a.v. veda haccı için bu Mikattan ihrama girmiştir.
2.Cuhfe:Mısır ve Suriye istikametinden gelenlerin mikatıdır. Mekkeye 187 km.
3.Zâtüırk.:Irak yönünden gelenlerin mikatıdır. Mekkeye uzkalığı 94 km.dir.
4.Karnülmenazil: Necid ve Küveyt istikametinden gelenlerinden mikatıdır. Mekkeye 96 km.dir.
5.Yelemlem: Yemen ve Hindistan tarafından gelenlerin mikatıdır. Mekkeye 54 km. dir.
Süveyş yönünden kızıldeniz yoluyla gelenler, Cuhfe yakınında Rabiğ hizasından ihrama girerler.
Mikata gelmeden önce ihrama girmek caiz hatta hanefilerce daha faziletlidir. Diğer üç mezhebe göre mikatta girmek daha faziletlidir.
Mekke’de olanlar, umre yapmak istedikleri zaman Tenim’e (Aişe (r.ah) Camii) giderek ihrama girerler.
Şimdi bu mikatlar hakkında kısaca bilgi verelim: "Zü'l-Huleyfe": Medineliler ve Medine'den geçerek hacca giden müslümanlar için mikattır. Medine'ye olan uzaklığı 7,5 km. civarındadır.
Mekke-i Mükerreme'ye olan uzaklığı ise; 413 km.'dir. "Zat-ü Irk": Irak'lıların ve Irak üzerinden hacca gidecek olan kimselerin mikatıdır.
Akik vadisine bakan "Irk" dağından isimlendirilmiştir. Fûkaha'dan bazıları akik vadisinde ihrama girmenin efdal olduğuna kaildirler.
Bu mikatın Mekke'ye olan uzaklığı 94 km.'dir. "El Cuhfe"; burası bir köydür. "El Cuhfe" denilmesinin sebebini İbn-i Abidin şu şekilde izah ediyor: "Cuhfe; kıyıda su kalıntısı manasına gelir. Bu yere, bu ismin verilmesi, bir zamanlar sel gelip ahalisini götürdüğü içindir. Asıl adı "Mehyea"dır. Lâkin söylendiğine göre nişanları kalmamış, yalnız bazı gizli kalıntıları vardır ki, onları da hemen hemen bazı Bedevi'lerden başka kimse tanıyamaz. Onun için Allahü alem. Hacılar ihtiyaten "Râbıd" denilen yerden ihrama girmeyi tercih etmişlerdir. Bazıları da "Rabiğ" derler.
Bu mikatın; Mekke'ye olan uzaklığı 320 km.'dir. "Karn veya Karnü'l Menazil"; Necidlilerin ve o istikametten hacca gelen kimselerin mikatıdır. "Karn"; Arafat'a doğru uzanan bir dağın ismidir. Mekke-i Mükerreme'ye olan uzaklığı 44 km. civarındadır. "Yelemlem": Yemenlilerin ve o yönden gelen yabancıların mikatıdır. "Yelemlem"; bir dağın ismidir. Bu mikatın Mekke'ye olan uzaklığı da 47-50 km. civarındadır.
Ticarî bir niyetle mikatlardan geçen, fakat Mekke'ye uğramaya niyyet etmeyen kimsenin ihrama girmesi vacip değildir.
Mesela; mikatlarla harem arasında bulunan "Cidde" şehrine, ticari anlaşmalar için giden ve Mekke'ye uğramayı düşünmeyen kimse ihrama girmez. Mikatlarla, Mekke arasındaki bölgede ikamet eden mü'minlerin mikat; "Hıll" ismi verilen mevkidir.
Mekke'de ikamet eden mü'minler hacc ibadeti için ihrama evlerinde girerler. Ancak umre yapmak isteyen Mekkeli, ihrama girmek için "Hıll" bölgesine çıkmak durumundadır. Feteva-ı Hindiyye'de: "Umre yapmak isteyen Mekkeli, hangi yönden isterse ordan Hıll'e çıkar. Muhıyt'te de böyledir. Ancak umre için en efdal olan mikat yeri "Ten'im"dir." hükmü kayıtlıdır.
Mikatlar içinde ikamet eden mü'minler, ihtiyaçlarından dolayı ihramsız olarak Mekke'ye girebilirler. Hanefi fûkahası; bu beldelerde oturan kimselerin giriş ve çıkışlarının devamlı olacağını esas alarak, her seferinde ihrama girmelerinde zorluk olduğunu beyanla, ihrama ihtiyaç olmadığına kail olmuştur.
İmam-ı Serahsi: "İbn-i Ömer (ra) Mekke'den Medine'ye gitmek üzere yola çıktı. Kadid adı verilen bölgeye geldiğinde kendisine "Medine'de fitne'nin zuhur ettiğine" dâir haber ulaştı Bunun üzerine İbn-i Ömer (ra) Mekke'ye geri döndü ve ihrama girmedi. Bundan da anlaşılmaktadır ki, mikatlar dahilinde bulunanlar tıpkı Mekkeliler hükmüne dahildirler. Çünkü her zaman Mekke'ye girmeye ihtiyaçları vardır. Her seferinde ihrama girmek şart kılınsa; bu insanlar için açık bir zarar ve zorluktur" hükmünü zikreder.
İhrâmın Vacipleri
1. Mikat Sınırını ihramsız geçmemek
Harem bölgesine Umre ve HAc yapmak amacıyla gidecek afakiler mikat sınırını ihramsız geçerlerse ceza (dem) gerekir. Ancak mikatı ihramsız geçen kinse henüz umre veya haccın menasikinden bir şey yapmadan mikata döner ve oradan ihrama girerse ceza düşer. Eger hac veya umre amalinden bir şey yapmışsa mikata dahi dönsse ceza düşmez.
2.İhram yasaklarından sakınmak
İhram'ın Sünnetleri
1.İhrama girmeden önce müstehab olan şeyler:
Tırnakları kesmek, kasık ve koltuk altı kıllarını temizlemek, tıraş olmak
Gusletmek Gusül yapılamazsa abdest alınır.
Niyetten önce güzel kokular sürmek
Erkeklerin izar ve rida denilen iki parça ile örtünmeleri ve bunların beyaz ve temiz olması.
2.İhram'a girdikten sonra yapılması sünnet olan şeyler
Kerahet vakti değilse iki rekat ihram namazı kılmak
Bu namazda ilk rekatta kafirun ikinci rekatta ihlas surelerini okumak.
niyet ve telbiyenin bu namazdan sonra yapılması.
ihramlı bulunduğu süre içinde çok telbiye getirmek
Hac için ihrama hac ayları başladıktan sonra girmek.
1) Niyet
Niyet hac veya umrenin hangisini yapacağına karar vermektir. Niyeti dil ile söylemekte müstehaptır.
2) Telbiye:
Telbiye: ibadete başlama anını temsilen belli sözlerin söylenmesinden ibarettir. Telbiye namazdaki iftitah tekbiri mesabesindedir. Burada tekbir yerine telbiye sözleri söylenir.
“Lebbeyk Allahümme lebbeyk. Lebbeyke lâ şerike leke lebbeyk. İnnel hamde venni’mete leke velmülk. Lâ şerike lek.” Sözlerini söylemekten ibarettir.
Telbiyeyi ihrama girerken bir defa söylemek farz, zaman zaman yüksek sesle tekrarlamak sünnettir. (kadınlar yüksek sesle değil içlerinden söylerler.)
İhrama Girme Zamanı
Hac ayları girmeden hac menasikinden hiç biri yapıılamaz. Hanefi ve Malikilere göre hac aylarından önce ihrama girmek mekruh olmakla birlikte caizdir. Şafiilere göre ise ihram rükün sayıldığı için hac aylarından önce girilemez. Hac aylarından önce girildiği takdirde bu ihram umre ihramı olur. Umre için her zaman ihrama girilebilir.
İhrama girme yerleri
Mekke mukaddes bir mekan olduğundan oraya girişler saygı ifade etmesi bakımından ihramla olmalıdır. Saygı gösterilmesi gereken bu mekanı sırasıyla Harem, Hill ve Afak bölgeleri kuşatır.
Harem Bölgesi
Harem Mekke ile etrafında, bitkileri koparılmamak ve av hayvanlarına zarar verilmemek üzere belirli sınırlar içindeki emniyetli bölgedir. Bu bölgede oturanlara Mekkî denir. Mekkeliler hac için harem bölgesi içinde; Umre için ise Hill bölgesine çıkarak yani Harem bölgesi dışına çıkarak ihrama girerler. Tenim veya Arafat gibi....Mekki olmayan kişiler de umre yapıp ihram dan çıktıktan sonra tekrar ihrama girmek istediklerinde onlar da mekkeliler gibi harem dışına çıkmak durumundadırlar.
Hill Bölgesi
Hill bölgesi, Harem bölgesi ile Mikat yerleri arasındaki yerlerdir. Bu bölgede ikamet edenlere Mikati veya Hilli denir. Mikatiler gerek Hac gerek Umre için bulundukları yerden ihrama girerler.
Âfâk Bölgesi
Harem ve Hill bölgelerinin dışında kalan yerlere âfâk denir. Bu bçlgede yaşanlara da afaki denir. Âfakilerin ihramsız geçmemeleri gereken noktalar efendimiz tarafından belirlenmiştir. Bu noktalara Mikat denir.
Mikat noktaları şunlardır.
1. Zülhuleyfe Mekkeye Medine üzerinden gelenlerin mikatıdır. Medineye 10 km. Mekkeye 430 km.dir.Mekkeye en uzak mikat budur. Peygamberimiz s.a.v. veda haccı için bu Mikattan ihrama girmiştir.
2.Cuhfe:Mısır ve Suriye istikametinden gelenlerin mikatıdır. Mekkeye 187 km.
3.Zâtüırk.:Irak yönünden gelenlerin mikatıdır. Mekkeye uzkalığı 94 km.dir.
4.Karnülmenazil: Necid ve Küveyt istikametinden gelenlerinden mikatıdır. Mekkeye 96 km.dir.
5.Yelemlem: Yemen ve Hindistan tarafından gelenlerin mikatıdır. Mekkeye 54 km. dir.
Süveyş yönünden kızıldeniz yoluyla gelenler, Cuhfe yakınında Rabiğ hizasından ihrama girerler.
Mikata gelmeden önce ihrama girmek caiz hatta hanefilerce daha faziletlidir. Diğer üç mezhebe göre mikatta girmek daha faziletlidir.
Mekke’de olanlar, umre yapmak istedikleri zaman Tenim’e (Aişe (r.ah) Camii) giderek ihrama girerler.
Şimdi bu mikatlar hakkında kısaca bilgi verelim: "Zü'l-Huleyfe": Medineliler ve Medine'den geçerek hacca giden müslümanlar için mikattır. Medine'ye olan uzaklığı 7,5 km. civarındadır.
Mekke-i Mükerreme'ye olan uzaklığı ise; 413 km.'dir. "Zat-ü Irk": Irak'lıların ve Irak üzerinden hacca gidecek olan kimselerin mikatıdır.
Akik vadisine bakan "Irk" dağından isimlendirilmiştir. Fûkaha'dan bazıları akik vadisinde ihrama girmenin efdal olduğuna kaildirler.
Bu mikatın Mekke'ye olan uzaklığı 94 km.'dir. "El Cuhfe"; burası bir köydür. "El Cuhfe" denilmesinin sebebini İbn-i Abidin şu şekilde izah ediyor: "Cuhfe; kıyıda su kalıntısı manasına gelir. Bu yere, bu ismin verilmesi, bir zamanlar sel gelip ahalisini götürdüğü içindir. Asıl adı "Mehyea"dır. Lâkin söylendiğine göre nişanları kalmamış, yalnız bazı gizli kalıntıları vardır ki, onları da hemen hemen bazı Bedevi'lerden başka kimse tanıyamaz. Onun için Allahü alem. Hacılar ihtiyaten "Râbıd" denilen yerden ihrama girmeyi tercih etmişlerdir. Bazıları da "Rabiğ" derler.
Bu mikatın; Mekke'ye olan uzaklığı 320 km.'dir. "Karn veya Karnü'l Menazil"; Necidlilerin ve o istikametten hacca gelen kimselerin mikatıdır. "Karn"; Arafat'a doğru uzanan bir dağın ismidir. Mekke-i Mükerreme'ye olan uzaklığı 44 km. civarındadır. "Yelemlem": Yemenlilerin ve o yönden gelen yabancıların mikatıdır. "Yelemlem"; bir dağın ismidir. Bu mikatın Mekke'ye olan uzaklığı da 47-50 km. civarındadır.
Ticarî bir niyetle mikatlardan geçen, fakat Mekke'ye uğramaya niyyet etmeyen kimsenin ihrama girmesi vacip değildir.
Mesela; mikatlarla harem arasında bulunan "Cidde" şehrine, ticari anlaşmalar için giden ve Mekke'ye uğramayı düşünmeyen kimse ihrama girmez. Mikatlarla, Mekke arasındaki bölgede ikamet eden mü'minlerin mikat; "Hıll" ismi verilen mevkidir.
Mekke'de ikamet eden mü'minler hacc ibadeti için ihrama evlerinde girerler. Ancak umre yapmak isteyen Mekkeli, ihrama girmek için "Hıll" bölgesine çıkmak durumundadır. Feteva-ı Hindiyye'de: "Umre yapmak isteyen Mekkeli, hangi yönden isterse ordan Hıll'e çıkar. Muhıyt'te de böyledir. Ancak umre için en efdal olan mikat yeri "Ten'im"dir." hükmü kayıtlıdır.
Mikatlar içinde ikamet eden mü'minler, ihtiyaçlarından dolayı ihramsız olarak Mekke'ye girebilirler. Hanefi fûkahası; bu beldelerde oturan kimselerin giriş ve çıkışlarının devamlı olacağını esas alarak, her seferinde ihrama girmelerinde zorluk olduğunu beyanla, ihrama ihtiyaç olmadığına kail olmuştur.
İmam-ı Serahsi: "İbn-i Ömer (ra) Mekke'den Medine'ye gitmek üzere yola çıktı. Kadid adı verilen bölgeye geldiğinde kendisine "Medine'de fitne'nin zuhur ettiğine" dâir haber ulaştı Bunun üzerine İbn-i Ömer (ra) Mekke'ye geri döndü ve ihrama girmedi. Bundan da anlaşılmaktadır ki, mikatlar dahilinde bulunanlar tıpkı Mekkeliler hükmüne dahildirler. Çünkü her zaman Mekke'ye girmeye ihtiyaçları vardır. Her seferinde ihrama girmek şart kılınsa; bu insanlar için açık bir zarar ve zorluktur" hükmünü zikreder.
İhrâmın Vacipleri
1. Mikat Sınırını ihramsız geçmemek
Harem bölgesine Umre ve HAc yapmak amacıyla gidecek afakiler mikat sınırını ihramsız geçerlerse ceza (dem) gerekir. Ancak mikatı ihramsız geçen kinse henüz umre veya haccın menasikinden bir şey yapmadan mikata döner ve oradan ihrama girerse ceza düşer. Eger hac veya umre amalinden bir şey yapmışsa mikata dahi dönsse ceza düşmez.
2.İhram yasaklarından sakınmak
İhram'ın Sünnetleri
1.İhrama girmeden önce müstehab olan şeyler:
Tırnakları kesmek, kasık ve koltuk altı kıllarını temizlemek, tıraş olmak
Gusletmek Gusül yapılamazsa abdest alınır.
Niyetten önce güzel kokular sürmek
Erkeklerin izar ve rida denilen iki parça ile örtünmeleri ve bunların beyaz ve temiz olması.
2.İhram'a girdikten sonra yapılması sünnet olan şeyler
Kerahet vakti değilse iki rekat ihram namazı kılmak
Bu namazda ilk rekatta kafirun ikinci rekatta ihlas surelerini okumak.
niyet ve telbiyenin bu namazdan sonra yapılması.
ihramlı bulunduğu süre içinde çok telbiye getirmek
Hac için ihrama hac ayları başladıktan sonra girmek.
