KBRN Nedir ?
Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer savunma (KBRN savunması veya KBRNE savunması), kimyasal, biyolojik, radyolojik veya nükleer savaş (terörizm dahil) tehlikelerin mevcut olabileceği durumlarda alınan koruyucu önlemlerdir.
Türkiye Cumhuriyeti'nde KBRN savunması bakımından İçişleri Bakanlığı'na bağlı olan AFAD'ın, Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Havelsan'ın, ve Sağlık Bakanlığı'nın faaliyetleri bulunmaktadır.
AFAD KBRN FAALİYETLERİ
Kimyasal Tehdit ve Tehlikeler
Kimyasal maddeler günlük yaşantımızın hemen hemen her alanında karşımıza çıkmaktadır. Endüstriyel uygulamalarda hammadde veya ara ürün olarak, evsel kullanımlarda ise temizlik veya günlük bakım amacıyla kimyasal maddeler oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Kimya endüstrisinin gelişmesine paralel olarak bu maddelerin kullanım miktarları da her geçen gün artmaktadır. Bu artış bir takım tehditleri de beraberinde getirmektedir. Organize sanayi bölgelerinde faaliyet göstermekte olan ve kimyasal madde üreten, işleyen veya depolayan tesislerde meydana gelebilecek kazalar insan ve çevreyi olumsuz yönde etkileyecektir. Bu maddelerin her gün kara, deniz veya demir yolu ile taşınması da bir başka tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır.
Son yıllarda toksik kimyasal maddeler üzerinde yapılan çalışmalar neticesinde bu maddelerin spesifik hedeflere zarar verme amacıyla da kullanılabileceği keşfedilmiştir. Toksik kimyasal maddelerin yapıları değiştirilerek etkilerinin arttırılabilmesi bu maddelerin potansiyel silahlar haline gelmesine neden olmuştur. Böylece kimyasal maddeler terörist eylemler ve savaşlarda da kullanılmaya başlanmıştır. Hayatımızın her alanında karşımıza çıkabilecek kimyasal tehditlere hazırlıklı olmak için korunma yolları ve doğru davranış biçimlerinin bilinmesi büyük önem taşımaktadır.
Biyolojik Tehdit ve Tehlikeler
Biyolojik OlaylarBiyolojik ajanlar insanları, hayvanları ve bitkileri öldüren ya da hastalanmalarına sebep olan organizmalar ya da bu organizmaların ürettiği zehirli maddeler (toksinler) dir.
Biyolojik tehditler; biyolojik ajanların ve emniyetsiz laboratuvar prosedürleri gibi koşulların oluşturduğu tehditlerin tümüdür. Bu tanım; doğal oluşumlu biyolojik hastalıkları (bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan), çevrede bulunan ya da hayvanlarda teşhis edilmiş, insanlara da bulaşma olasılığı olan biyolojik ajanları, biyolojik ajan içeren ya da yayan silahları (biyolojik silahlar), biyolojik ajanlarla yapılan terör saldırılarını (biyoterorizm) kapsamaktadır.
Biyolojik saldırı biyolojik ajanların insanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde hastalığa ya da ölüme sebep olmak için kasten çevreye yayılmasının sağlanmasıdır. Bu ajanlar doğada mevcut olup hastalık yapma kabiliyetlerini arttırmak, mevcut ilaçlara dirençli hale getirmek ya da çevrede yayılma yeteneklerini arttırmak üzere değişikliğe uğratılabilmektedir. Tespit edilmeleri son derece zor olduğundan ve hastalığa sebep olmaları zaman aldığından teröristler tarafından tercih edilmektedirler.
Radyolojik Tehdit ve Tehlikeler
Radyolojik olaylar belli sebeplerle halkın radyasyona veya radyoaktif maddeye maruz kaldığı olaylardır. Radyasyon kaynaklarının taşınması ve uygulamalarda kullanılması sırasındaki kazalar, kayıp ve çalıntı kaynaklar, hurdalardaki olası kaynaklar, donanım ve planlama hataları ile yangın, deprem gibi afetler radyolojik olaylara sebebiyet verebilir.
Radyolojik olaylar ve Nükleer tesislerle/santrallerle ilgili olaylar halk için radyasyon tehdidi oluşturan olaylardır. Radyolojik olayların görülme sıklığı ve olasılığı nükleer kaza olma olasılığından daha yüksektir fakat etkileri nükleer kazalara ve olaylara göre daha yereldir.
Örnek Radyolojik Olay: İkitelli Radyasyon Kazası (8 Ocak 1999)
Aralık 1998 ve Ocak 1999’da İstanbul, Türkiye’de Kobalt 60 tele-terapi kaynaklarının taşınmasında kullanılan iki kap hurda metal olarak satılması sonucunda ciddi bir radyolojik kaza meydana gelmiştir. Bu iki kabı satın alan kişiler kapları açıp zırhlı konteynerleri parçalayarak kendileriyle birlikte bir kaç kişiyi, farkında olmadan en az bir zırhsız Kobalt 60 kaynağından yayılan radyasyona maruz bırakmıştır. Konteynerleri parçalayan kişiler akut radyasyon sendromu görülmüştür.
İkitelli Radyasyon Kazası
İkitelli Radyasyon Kazasında Kobalt 60 Teleterapi Kaynaklarının Taşınmasında Kullanılan Zırhlı Konteynırlardan Biri
Mağdurları muayene eden doktorun, bu kişilerin radyasyona maruz kalmış olabileceği yolundaki şüphelerini bildirmesi üzerine olay, ilgili ulusal yetkililerin dikkatini çekmiştir. Ulusal yetkililer, anlık radyasyona maruz kalmış olması muhtemel diğer bireyleri tespit etmiş ve (yedisi çocuk) toplam 18 kişi hastaneye kaldırılmıştır. Bu kişilerden, on yetişkin, anlık radyasyona maruz kaldıklarına dair semptomlar ve klinik belirtiler göstermiştir.
Nükleer Tehdit ve Tehlikeler
Nükleer tehditler; nükleer malzemelerin (uranyum, plütonyum vb.) parçalanması (fisyon) veya iki atomun birleşmesi (füsyon) halinde açığa çıkan enerjiden yararlanılarak gerçekleştirilen; yıkıcı basınç dalgasının, öldürücü radyasyonun ve yüksek ısının açığa çıktığı durumları ifade eder. Nükleer bir patlama; kuvvetli bir ışık, ısı ve basınç dalgasının ortaya çıktığı ve havayı, suyu ve yüzeyleri kirletecek radyoaktif maddelerin kilometrelerce etrafa yayıldığı bir patlamadır. Bir nükleer silah, düşman bir devlet ya da terörist örgüt tarafından fırlatılan bir füze olacağı gibi sadece bir bireyin taşıyabileceği kadar küçük, seyyar bir silah da olabilir.
Kimyasal Olayların Tarihçesi
Kimyasal Savaş Ajanları
Toksik Endüstriyel Kimyasallar
Evsel Kimyasallar
Kimyasal Savaş Ajanlarının Sınıflandırılması
TSK KBRN Birimi
KBRN Sınıfının Görevleri Nelerdir?
Kara Kuvvetleri birliklerinin, kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) savunma harekâtı esnasında bekasını sağlamak ve harekâtın aksamadan yürütülmesi için gerekli olan KBRN keşif, kıymetlendirme ve temizleme desteğini vermek maksadıyla teşkil edilen KBRN savunma unsurları, modern KBRN teçhizatı ile teçhiz edilmiş özel ve modüler kuruluşa sahiptir.
KBRN koruyucu teçhizatı, toplu korunma sistemleri, KBRN tespit sistemleri ve KBRN temizleme sistemlerinden oluşmaktadır.
Yeni nesil KBRN koruyucu elbiseleri, zehirli endüstriyel kimyasal madde tespit cihazları, mobil arazi laboratuarları, temizleme araçları, tıbbi temizleme cihazları gibi modern teknolojiye sahip cihaz ve sistemlerin tedariki ile günümüzün KBRN savunması ihtiyaçlarına cevap verecek bir yapıya kavuşmuştur.
KBRN eğitimini kim verir?
MADDE 27- (1) Bu Yönetmelik kapsamında görev alacak personelin eğitimleri, Başkanlık ve yerelde bulunan bağlı birimleri tarafından verilir. Kurum ve kuruluşların görev alanlarına ilişkin özel KBRN eğitimlerinin ise kendi kurumlarınca verilmesi sağlanır.
KBRN odası nedir?
Kimyasal, biyolojik, rakyoaktif ve nükleer etkilere maruz kalanların veya yangın anında alev alan giysilerin üzerine ve kişilerin tüm vücutlarına, yıkama sıvısını püskürterek korunmalarını, arındırılmalarını ve gerektiğinde karantina altına alınmalarını sağlayan sistemlerdir
KBRN riskleri nelerdir?
1. Kimyasal üreten tüm fabrikalar
2. Kimyasal depolar
3. Tankerler
4. Boru hatları
5. Salgın hastalıklar
6. Radyoaktif malzeme olan yerler
7. Nükleer reaktörler
Endüstriyel riskler nelerdir?
1. Fiziksel: Gürültü, vibrasyon, sıcak, soğuk, basınç, radyasyon, toz, fiber
2. Kimyasal: yanıcı patlayıcı mad., toksik ve zehirli mad., hassasiyet yaratan mad.
3. Biyolojik: Toz ve patojenler
4. Psikolojik: Çalışma yeri şartları, bağımlılık,
5. Diğer: İş kazaları, meslek hastalıklar
KBRN olayının özellikleri
1. Panik ve kargaşa yaratır.
2. Sağlık hizmetlerine aşırı yük oluşturur.
3. Müdahale, zor ve zaman alıcıdır.
4. İlk müdahale eden kişi risk altındadır.
5. Kişisel koruyucu malzeme gerektirir.
6. Dekontaminasyon (arındırma) gerektirir.
7. Hazırlıklı olmak zordur
KBRN savunması
KBRN savunması risk seviyesi yüksek olan illerde, etkin bir Kbrn müdahalesi için, yerel Tehlikeli Madde Birlikleri (TMB) oluşturulmasında zorunluluklar vardır. TMB’ler, tehlikeli madde ortamında; tehlikenin öncelikle büyümesini önlemek, mümkünse sonlandırmak ve kurtarma yapmak ile sorumluluğu olan ‘Özel Birliklerdir.’ Yurt dışındaki karşılığı, ‘Hazmat Birlikleri’dir.
KBRN ile ilgili uluslararası kurum ve kuruluşlar
Kbrn ile ilgili kurum ve kuruluşlar, uluslararası ve ulusal olmak üzere sınıflandırılır.
Kbrn ile ilgili bazı önemli uluslararası kurum, kuruluş ve sözleşmeler şunlardır:
1. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA)
2. Uluslararası Radyasyondan Korunma Komitesi (ICRP)
3. Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom)
4. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN)
5. Nükleer Tedarikçiler Grubu (NTG)
6. Zangger Komitesi
7. Uluslararası KBRN Sözleşmeler
KBRN ile ilgili ulusal kurum ve kuruluşlar
Kbrn ile ilgili bazı önemli ulusal kurum, kuruluş ve sözleşmeler şunlardır:
1. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)
2. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)
3. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı (RSHMB)
4.Ulusal Zehir Merkezi (UZEM)
5. Ulusal Kbrn mevzuatı
Türkiye'de KBRN tehlikelerinde organizasyon
Kbrn tehlikeli maddeler; kasten, kazaen veya doğal afetler sonucu ortama yayılarak insan ve çevre üzerine birçok olumsuz etki oluşturur.
Karayolundan geçen bir amonyak tankerinin kaza yapması sonucu ortama salınan amonyak gazı ile terör olaylarında kullanılan Sarin gazı neredeyse benzer riskler içermektedir.
Ülkemizde, gelişmekte olan sanayi ile birlikte ortaya çıkan sanayi kazalarındaki artışlar, yerel yönetimleri bazı ileri tedbirleri almak zorunda bırakmıştır.
İllerin KBRN ile ilgili taşıdıkları risklerine göre bu tedbirler, seviye olarak farklılıklar göstermektedir.
Örneğin yangınlara müdahale biçimlerinden, hastane arındırma sistemlerine, kullanılan kişisel koruyucu malzeme seviyesinden, arındırma sıvılarına kadar risk potansiyeline göre il seviyesinde planlamalar yapılmaktadır.
Türkiye’de, sanayi kazalarına müdahale etmek konusunda; İl Özel İdareleri Kanunu’nun 69. Maddesi ve Belediye Kanunu’nun 53. Maddesi gereği, gerekli yetkileri yerel yönetimlere vermiştir. Her il, kendi Kbrn risklerini tespit ettikten sonra gerekli müdahale mekanizmasını oluşturmak ve sistemlerini kurmak zorundadır.
Bu çerçevede Kbrn İl Yapılanması Programı oluşturulmuştur. KBRN tehlikelerinde birçok disiplin, kuruluş aynı anda ve aynı yerde çalışır.
Bu yapılanmada yer alan kurum ve kuruluşlar:
1. İl Sağlık Müdürlüğü,
2. İl İtfaiye Birlikleri,
3. İl Emniyet Birimleri (Polis, Jandarma),
4. Türk Silahlı Kuvvetleri,
5. İl Çevre ve Orman Müdürlüğü (İl Meteoroloji Müdürlüğü),
6. Belediyeler,
7. Mahalle Gönüllüleri Dernekleri,
8. Sivil Toplum Kuruluşlarıdır.
KBRN tehlikelerinde her kurum ve kuruluş; kendi özel konumları ve almış olduğu görevler itibari ile sadece önceden belirlenmiş faaliyetleri yerine getirir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Kanunu gereği, bu organizasyon; İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri tarafından yürütülür ve yönetilir.
KAYNAKLAR
* Wikipedia
* AFAD
* KBRN YÖNETMELİĞİ
* TSK KBRN
* HAVESLSAN KBRN
* SAĞLIK BAKANLIĞI KURUMLARI
Derleme @erolkaranet - 18.01.2022
