Staj görmek zorunda kalan öğrencileri ücretsiz çalıştırmak ya da hem çalıştırıp hem de üstüne öğrenciden para isteyen firmaların sayıca arttığına dair olan paylaşımlar üzerine konumuzu stajyerlerin ücret alıp almayacağı ya da çalışacakları firmalara ücret vermek zorunda kalıp kalmadıkları konusuna ayırdık.
Öncelikle staj ve stajyer kavramını belirtmek istiyoruz.
Hem teorik olarak görülen eğitimleri hem de iş dünyasında mesleki açıdan pratik bilgiyi desteklemek üzere yapılmakta olan faaliyetlere staj adı verilmektedir.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 3. maddesinde staj tanımı""Staj”, Yükseköğretim Kurulunca, yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan her düzeydeki alana özgü olarak belirlenen teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları mesleki çalışmayı; ifade eder.” şeklinde açıklanmıştır. Staj gören kişiye de "stajyer" denir.
Stajlar gönüllü ve zorunlu olmak üzere ikiye ayrılır.
Zorunlu stajyerlik okul tarafından yapılması zorunlu kılınmış olan ve not sistemine dahil edilerek sigortalılığı da okul tarafından desteklenmekte olan stajlardır.
Gönüllü stajyerlik, öğrencinin kendini geliştirmesi içinkeyfi olarak yapmayı istediği, okul zorunluluğu olmadan yapılandır.
Öğrencinin stajyer statüsünde değerlendirilmesi için staj süresi boyunca İş kazası ve meslek hastalıkları sigortasının okul tarafından yapılmış olması gerekmektedir.
Okulu tarafından sigortası yapılmış tüm stajyerlere, okulu, bölümü, stajının zorunlu ya da gönüllü olması fark etmeksizin stajyer ücreti ödenmesi zorunludur.
Okul tarafından sigortalanmamış bir öğrenci, staj amacıyla çalışmak istese bile ancak normal çalışan statüsünde sigortası başlatılarak çalıştırılabilir.
Kanunlarımız gereği birçok işletme stajyerleri staja kabul etmek zorundadırlar. Stajyer kabul eden bu işletmeler kanunen düzenlenmesine rağmen stajyerlere ücret ödemesi yapmamakta, yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınmaktadır. Ancak, Mesleki ve Teknik Eğitim gören öğrenciler eğitimleri kapsamında yapmış oldukları stajlar sebebiyle ücret alma hakkına sahiptir ve ücretlerin ödenmemesi suç teşkil etmektedir.
Hangi İşyerleri Kaç Tane Stajyer Çalıştırmak Zorundadır
Mesleki Eğitim Kanunun kapsamında on ya da daha üzeri personel çalıştırmakta olan işletmelerin stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Buna göre on ya da daha üzeri çalışana sahip olan iş yerlerinde personel sayısının %5’inden daha az olmamak üzere teknik ve mesleki eğitim kurum ve okulu öğrencilerine beceri eğitimi yapılması zorunludur. Bu bakımdan örneğin 50 çalışana sahip olan bir iş yerinde çalıştırılması gereken stajyer hesabında 50*%5 = 2.5 sayısına ulaşılır. Bu da bu işyerinde en az 3 stajyerin çalıştırılması gerektiği anlamına gelmektedir.
Stajyerlere Ödenen Ücret Nasıl Hesaplanır?
Stajyere ödenen ücret, o işyerinde çalışan kişi sayısına bağlı olarak değişmektedir. Asgari ücretin net tutarı üzerinden oransal olarak hesaplanmaktadır. Bu net ücrete AGİ dahil değildir.
20 ve üzeri personel çalıştırılan işyerleri, stajyerlerine en az net asgari ücretin %30’u kadar ücret öderler. 20’den az personel çalıştıran işyerleri net asgari ücretin %15’i kadar stajyer ücreti ödemek zorundadır.
Stajyer Ücretinin Yasal Kesintileri
Stajyer ücretleri, net asgari ücret tutarını aşmadığı sürece hiçbir yasal kesintiye tabi değildir. Üzerinden SGK primi, gelir vergisi ya da damga vergisi hesaplanmaz.
Stajyerlere Ücret Vermek Yasal Zorunluluktur.
Yargıtay güncel kararlarında staj yapan öğrencilere ücret ödenmesinin eğitimin zorunlu bir unsur olduğunu, ücret verilmesinin kanunun emredici hükmü olduğunu ve emredici hükümlere aykırı sözleşme yapılamayacağını, böyle bir sözleşme yapılsa bile geçersiz olacağını ve stajyerlerin ücret almadan çalışmasının ANGARYA olacağını, böyle bir sözleşmenin Anayasamızın 18. maddesinde düzenlenen "angarya yasağına" da aykırı olacağını açıkça vurgulamıştır.
Stajyer öğrencilerin ücret hakkı 3308 Sayılı Mesleki Eğitim kanununda açıkça düzenlendiğinden işletmelerin öğrencilerle yapmış oldukları "staj süresince ücret talep etmeyecekleri" konusunda yapılan sözleşmelerin de bir hükmnü yoktur.Öğrenci taahhüt imzalasa bile kanun gereği ücret alma hakkına sahiptir ve bu hakkına kavuşmak için hukuki yollara başvurabilir.
Öğrenin Görülen Okulda Staj Yapılınca Ücret Hak Edilmez
Stajını öğrenim gördüğü lisede veya üniversitede yapan öğrenciler ücret hakkına sahip değildir. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ücrete hak kazanmak için stajın işletmelerde yapılması gerektiğini açıkça düzenlemiş olup, eğitim görülen kurumda yapılan stajlar için açılan alacak davaları mahkemeler tarafından reddedilmektedir. Yargıtay bir çok kararında bu hususu vurgulamış ve hatalı kararları bozmuştur.
Sonuç : Okul dışında staj görüyorsanız, sizlere ne şekilde sözleşme imzalatırlarsa imzalatsınlar staj ücreti alma hakkının kanuni bir hak olduğunu unutmayınız. Staj ücretinizi almadıysanız hukuki yollara başvurmaktan çekinmeyiniz.
Derleme : @erolkaranet - 13.09.2021
