İşçilere kıdem ve ihbar tazminatı vermemek için SGK'nın bir kodu ile üç yıl içerisinde 604616 işçi işverenler yüzünden ahlaksız olarak kayıtlara geçti.
"Kod-29" maddesi kullanılarak işten atılan işçiler ihbar ve kıdem tazminatı vermemek için, SGK bildirimlerine konulan bu kod yüzünden işsiz kalanlar işsizlik maaşı bile alamaz duruma düştü.
Kod-29 maddesi ile işten çıkarılan işçiler ne tazminat alabildi ne de İşsizlik Fonu ödemelerinden yararlanabildi.
Şikayetlerin artması üzerine SGK işçi yararına önlem alarak KOD 29 üzerinde çalışma yaparak, yeni uygulamaya 16 Nisan'da geçeceğini belirtti.
SGK'dan yapılan açıklamada "Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir" denildi.
SGK’dan yapılan açıklamada şunlar kaydedildi.
KOD-29 ile İlgili Basın Duyurusu / 08.04.2021
Koronavirüs salgınının istihdam üzerindeki olumsuz etkilerinden çalışanlarımızı korumak için 16.04.2020 tarihinden itibaren fesih kısıtı uygulaması getirilmiştir.
İş Kanunu'nunda yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller fesih kısıtı uygulamasının istisnaları arasında sayılmıştır.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller görevin kasten ve sürekli ihmali, mazeretsiz işe gelmemek gibi maddelerin yanı sıra cinsel taciz, küfür, hırsızlık, uyuşturucu madde kullanmak gibi halleri de içermektedir. Bu hallerin tamamında iş akdinin feshi durumunda işten ayrılış işlemlerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimleri “29 nolu kod” üzerinden yapılmaktadır.
Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir.
Böylelikle mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık gibi birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilecektir.
Ayrıca, 16.04.2020 tarihinden itibaren uygulanan fesih kısıtını delmek amacıyla, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışı olmaksızın “Kod-29” kullanılarak çok sayıda çalışanın işten çıkarıldığı yönünde iddialar bulunmaktadır.
Geçmiş dönem SGK verilerine göre işten ayrılış nedeni “Kod-29” olarak belirtilen çalışan sayısı yıllara göre;
2018: 233.430
2019: 194.524
2020: 176.662’dir.
Fesih kısıtından önceki dönemde aylık ortalama 17 bin çalışanın işten ayrılış nedeni “Kod-29” olarak bildirilmiş iken fesih kısıtından sonraki dönemde bu sayı daha düşük olup aylık ortalama 15 bin kişidir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.
T.C. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜŞAVİRLİĞİ
KOD 29 NEDİR?
İşveren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 8 ve 9. maddelerine göre işçiyi çıkaracağı zaman Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunmak zorundadır. İş Yasası’nın 25. maddesinin 2. Fıkrasında belirtilen fiiller dahilinde işçinin, SGK'da çıkış bildirimi yapılırken SGK 29 kodu ile çıkışı yapılır.
Kod 29 da bu kodlardan biri... Kod 29, "işveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” yani yüz kızartıcı bir davranış nedeniyle fesih" anlamına geliyor.
SGK’ye bildirimde “Kod 29” işaretlediğinde işçiye mahkemeye gidip haksız yere işten çıkarıldığını kanıtlamak dışında başka bir hukuki yol bırakılmamaktadır. Bu davalar ise uzun zaman sürmekte bu sürede işçi KOD 29 çıkışıyla işten çıkarıldığı için yeni iş bulması da zor olmaktadır.
Bir işverenin, işçisini bu kod ile işten çıkarabilmesi için 4857 İş Kanunu'nun ilgili bendi kapsamındaki fiillerden birini işlemesi gerekiyor.
İşten çıkarmalarda eğer işveren işçiyi geçerli bir fesih nedenine dayanarak iş sözleşmesini sona erdiriyorsa ve işçinin bu işyerinde en az bir yıllık kıdemi varsa; işverenin işçiye kıdem tazminatı ve bildirim süresi olarak ödenen ihbar tazminatını ödemesi zorunluluktur. Tek istisna ise. Bu fıkraya göre “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedeniyle yapılan haklı nedenle fesihlerdir. İşi bu nedenle sonlanan işçi ise kıdem tazminatına hak kazanamaz, ihbar tazminatı ve işsizlik ödeneği de alamaz.
İçeriği nedeniyle kod ile işten çıkarılan bir kişi, yeni bir iş ararken de fazladan sorun yaşayabiliyor.
SGK’ya Bildirilen İşten Çıkış Kodu Nasıl Düzeltilir ?
SGK’ya bildirilmiş olan işten çıkış kodunun gerçeğe aykırı olduğunu düşünen işçi işverenden düzeltilmesini talep edebilir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin fesih (işten çıkış) tarihinden itibaren 10 gün içerisinde SGK’ya verilmesi gerektiğinden, SGK’ya verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesinde yanlış / hatalı / gerçeğe aykırı işten çıkış kodunun yazılmış olması halinde, işten çıkış tarihi üzerinden 10 gün geçmemişse, e-bildirge sitemi üzerinden işveren rahatça düzeltme yapabilir, verdiği bildirgeyi iptal edil yeni bildirge de verebilir.
10 günlük süre geçtikten sonra ise artık işverenin düzeltme yapması mümkün olmayıp, işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Merkezine / İl Müdürlüğüne başvurması gerekir. Öte yandan 2013/11 sayılı SGK Genelgesinde; işverenlerin işten ayrılış nedenine yönelik değişiklik taleplerinin, buna ilişkin belgelerle müracaat edilmesi halinde kabul edileceği belirtilmiştir.
İşçi İşten Çıkış Kodunun Düzeltilmesi İçin Kendisi SGK’ya Başvurabilir mi ?
SGK’ya bildirilmiş olan işten çıkış kodunun gerçeğe aykırı olduğunu düşünen işçi, kendisi değişiklik için SGK’ya başvursa bile, SGK işçinin değişiklik talebini kabul etmez. Çünkü konuya ilişkin olarak 2013/11 sayılı SGK Genelgesinde; “sigortalıların işten ayrılış nedenine yönelik talepleri işverenle birlikte müracaat etmişse değiştirilecek, bunun dışında sigortalı taleplerinde işten ayrılış nedeni ile ilgili herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır” açıklamasına yer verilmiştir. Dolayısıyla işten çıkış kodunun değiştirilmesini isteyen işçi, SGK’ya işverenle veya işvereni temsile yetkili biriyle başvurursa SGK ancak o zaman değişiklik talebini kabul eder.
İşveren Değişiklik Talebini Kabul Etmemişse İşçi Başka Hangi Yolları İzleyebilir ?
İşçi – işveren arasındaki uyuşmazlıklarda çok az istisna hariç, önce arabulucuya başvurulması gerekmektedir. Ancak işten çıkış kodunun düzeltilmesi talebi arabulucuya başvurulacak konular içerisinde yer almamaktadır. Buna rağmen işçi arabulucuya verdiği dilekçede işten çıkış kodunun düzeltilmesi talebini yazsa ve işveren de arabulucudaki görüşme aşamasında bunu kabul etse bile, bu değişiklik için yine işverenin SGK’ya değişikliğe gerekçe olan belgelerle başvurması gerekir. Örneğin, arabulucuda işveren SGK’ya bildirdiği fesih sebebinin doğru olmadığını, işçiye ihbar ve / veya kıdem tazminatı ödemeyi kabul ettiğini belirtmiş ve arabulucu tarafından düzenlenen son tutanakta bu husus belirtilmişse, buna istinaden işveren SGK’ya işten çıkış kodunun değiştirilmesi için başvurabilir.
Bunun dışında, işten çıkış kodunun değiştirilmesini talep ettiği halde işveren tarafından bu talebi kabul edilmeyen işçinin İş Mahkemesinde dava açması gerekir.
Derleme : @erolkaranet - 08.04.2021
