Tüm Sırlarıyla Gül Cami

İstanbul Fatih İlçesinde Balat ve Cibali semtleri arasında, Küçük Mustafa Paşa semtinde resmi adı ile YavuzSelim Mahallesinde Bizansılılar dönemindeki ismi Azize Teodosia , İstanbul fethinden sonra camiye çevrilerek Gül adını alan bir cami. Gül Cami...

Gül Cami Hagia (Aya) Theodosia Kilisesi yani bugünkü Gül Cami, Ayakapı’da Yavuz Sultan Selim Mahallesi Vakıf Mektebi Sokağında yer alır.

Bu yazımızda Gül Caminin sırlarından, efsanelerinden, az bilinenlerinden söz edeceğiz.

Mimari planı haç şeklinde aslında bazilikal tipte yapı.

Mihrabın sol tarafındaki kolon içerisinde Gül babaya ait olduğu rivayet edilen bir mezar var. Gül Baba isimli bir yatırın cami içinde defnedilmiş olmasından dolayı yapı bu adı almıştır.

Başka bir rivayete göre Hazreti İsa aleyhisselamın havarilerinden birisi burada yattığı iddia ediliyor.

İsminin Gül olmasının bir sebebi Fetih günü etrafının güllerle kaplanmış olması deniliyor. Türkler İstanbul’u fethettikleri gün Thedosia yortusu sebebiyle camiyi güller içinde bulmuşlar, yapı bundan dolayı Gül ismini almıştır.

Bir diğer sebebi ise Theodosia'nın solmayan gül anlamına gelmesiymiş.

Diğer bir rivayete göre, Bir diğerine göre; IV. Murat zamanında tamir edilen caminin kubbe ve çevresi güle benzediği için yapıya Gül adı verilmiştir.

Bizans döneminde üç farklı isimle anıldığından hangi isminin geçerli olduğu bilinmese de Aziz Euphemia, Aziz Theodosia ve Euergetis Manastırı kiliseleri adı ile anılmaktadır.

Kilisenin ilk inşaası hakkında değişik görüşler vardır.

Yapı, Bizans tarihçisi J. Pargoire’e göre; burada daha önce var olan bir kilisenin üzerine, Ayia Eufemia’ya ithafen I.Basileios (867-886) devrinde yapılmış,

Latin istilasından sonra da ‘Azize Theodosia’ adını almıştır. Theodosia İkonoklazma döneminde (726-842), Büyük Saray’ın Khalke kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesini önlemek isterken ölmüş, sonrasında da azize mertebesine yükseltilmiştir.

Azize bu kiliseye gömüldükten sonra, hastalıklardan şifa bulmak isteyenler Bizans’a gelen hacılar ve seyyahlar tarafından devamlı ziyaret edilmiştir.

Yüksekçe bir tepe üzerinde, adeta bir kale gibi inşa edilmiş olan Theodosia Kilisesi, kapalı yunan haçı planlıdır ve bir mahseni vardır.

Bu mahsen bir rivayete göre Hagia Theodosia ve Bizans İmparator hanedanının bazı ileri gelenlerinin mezarı (19 yüzyılda çıkan güçlü bir söylentiye göre son Bizans imparatoreu Konstantin Dragazes Palelogos' un burada gömülü olduğu söylenir.) olarak da kullanılmıştır. Bir diğer rivayete göre ise, mahsende Hz. İsa’nın havarilerinden ikisinin burada gömülü olduğu söylenir.

Ayrıca bu mahsenin, şu an kapatılmış olan bir kaç dehlizle, yakındaki Hagia Nikola Kilisesi ve farklı bir kaç noktaya daha yeraltından bağlanmış olduğu söylenir.

İstanbul'un fethinden sonra cami yapılana kadar depo olarak kullanılmış.

Mahseni gezenlerden birinin ifadesine göre, "1963 yılında gül caminin altındaki mahsene girdim muhteşem bir eser içindeki yollar sanat eseri odolar yollar su kuyuları horasan tas işçıliğiyle yapılmış yüksek kubbeli duvarlar bir yol Ayasofya'ya bır yol balata gidiyor. 1965 senesinde İngilizler 15 gün filim çekımı yaptılar içeride filim bahane tabıi ki ne aradılarsa o zaman ondan sonra kapı kılıtlendi " (Kaynak : WowTurkey)