Dini bir anlam ifade etmeyen, bir çok kaynakta batıl inanç olarak belirtilen geleneklerden biri de kırk çıkarma olayıdır. Çocuğu olsun olmasın herkes, kırk çıkarmayla ilgili doğru yanlış birtakım şeyler muhakkak duymuştur.
En başta belirtelim ki, kırk çıkarma olayı İslâmiyette yer almamaktadır. İslâm öncesi cahiliye adetleri olarak söylense de halk arasında süregelen ve yapılmasında dinen de bir engeli de olmayan değişik biçimlerde söz ve davranışlarla bebek ve annenin ilk 20 gün içinde ( yarı kırk) ve 40 günün sonunda bir arada yıkanmasıdır. Özünde kırk gününü dolduran bebeğe annesine şifa getirdiğine inanılan davranışlardır. İnanışa göre bebekler ve lohusalar için oldukça önemlidir. Bunun sebebi ise bebeğin ve annenin kırk gün boyunca vücut direncinin düşük olduğu düşüncesidir.
Bebeğin kırkını uçurma, kırk çıkarma, kırklama gibi farklı tabirlerle de anılan bu geleneğin içersinde mevlit de okutulmaktadır. Bebeğin hayırlı, sağlıklı olması niyetiyle Kur’an, mevlit duası vb. okunabilir.
Kırk uçurma nedir?
Günümüzde doktor kontrolleri başta olmak üzere çeşitli nedenlerden dolayı tam olarak uyulanamasa da, doğumdan sonraki 40 gün boyunca anne ve bebeğin dışarı çıkmaması, istirahat etmesi ve evde yalnız bırakılmaması inanışına dayanan kırk çıkarma, bu dönemin sonunda, yani 40.günde anne ve bebeğin özel bir banyo ritüeli ile ve dualarla yıkanarak ilk gezintilerine çıkması anlamına gelmektedir. Olayın bir diğer boyutu da doğum sonrasında annenin vücudunu toparlaması, dikişlerinin kapanması, yaralarının iyileşmesi, dinlenip enerjisini toplayarak eski sağlığına yeniden kavuşması için yaklaşık 40 gün süre gerekmektedir. Bu gelenek, anne eski sağlığına kavuştuğu için bir çeşit kutlama olarak yapılır.Bu geleneğin uzun yıllardır devam etmesinde uzmanların bebek ve annenin doğumdan sonra kırk gün steril ve sağlıklı alanlarda bulanmasını önermelerinin büyük payı bulunabilir.
Bebeğin Kırkı Nasıl Çıkarılır?
Aslında ‘bebeğin kırkı’ gibi bir kavram yoktur. Lohusalığı yaşayan annedir ve annenin kırkı söz konusudur. Eski adetlere göre dünyaya yeni gelmiş bir birey olarak yenidoğanın da bu süre sonunda bir seremoni ile kutlanması gerektiğine inanılır.
Bir aile büyüğünden ‘kırklama annesi’ olması istenir. Bu kişi anneanne, babaanne veya başka bir bilinçli aile büyüğü olabilir.
Öncelikle sabahın erken saatlerinde anne ve bebek uyanır.
Kırklama annesi gelirken yolda ayak basılmamış yerlerden 40 ayrı taş toplar. Taş yerine 40 fasulye veya buğday tanesi de kullanılabilir.
Aile büyüğü banyo suyunu hazırlar. İçine taş, buğday, altın, gümüş, çeşitli mevsim çiçekleri veya gül yaprakları, nazar boncuğu atar.
Banyo yaptıracak aile büyüğü abdestini alır, ardından bebeğe hazırlanmış sudan 40 tas döker.
Su dökerken çeşitli dualar okunduğu gibi ‘Su aşağı, boyu yukarı olsun. Ömrü de su gibi uzun olsun!’ gibi iyi dilekler yüksek sesle söylenir.
Ardından hazırlanmış aynı su ile 40 tas su da anneye dökülür ve kırklama işlemi sona erer.
Anne ve bebek yeni ve temiz kıyafetler giyerek hazırlanır.
Sonrasında 7 ayrı ev gezmesine gidilir. Günümüzde bir gün içinde 7 ayrı kapı dolaşmanın anne ve bebek açısından oldukça yorucu olabileceği için sadece birkaç aile büyüğüne ziyarete gidilmesinin de yeterli olduğu düşünülmektedir.
Bebeğe, ziyaret edilen evlerdeki kişiler tarafından yumurta, pirinç, un, şeker ve bozuk para gibi çeşitli küçük hediyeler hoş sunumlar ile takdim edilir, merasim tamamlanır.
Bazı adetlere göre, tüm aile yakınları eve çağırılarak kırk mevlidi de yapılmaktadır.
Bebek kırk günü dolduktan sonra kırk banyosu yaptırılarak aile büyükleri ziyaret edilir.
Kırk Uçurma Malzemeleri Nelerdir?
Yöreden yöreye suya eklenen malzemeler değişkenlik gösterse de, banyo suyuna atılan tüm malzemelerin bebeğin ve annenin ömrünü uzatması, onlara iyi bir hayat vermesi dileği ile eklendiği bilinmektedir.
Altın: Güneşi temsil eder.
Gümüş: Ayı temsil eder.
Bozuk para: Bol kazançları olması dileği ile eklenir.
Gül yaprakları ve mevsim çiçekleri: Bebek güzel koksun diye eklenir.
Nazar boncuğu: Nazardan koruması için eklenir.
Tuz: Bereketli olsun, tadı tuzu yerinde olsun diye
Şeker: Ağzının tadı hiç bozulmasın diye
Pirinç: Bereket getirsin diye
Yumurta: Sağlıklı olsun diye
Pamuk; Ak saçı sakalı uzasın,
Un: Ömrü uzun olsun diye verilmektedir.
Bu malzemelerden bazıları, kırk gezmesinde ziyarete gidilen evlerde verilen hediyeler arasında da bulunmaktadır.
Eğer arzu edilirse ve anneyle bebek kendini hazır hissederse, ‘yarı kırk’ olarak tanımlanan 20.günde de banyo ve gezme ritüeli gerçekleştirilebilir.
Yarı Kırk Nedir ?
Kırklama adetinin 20. günde uygulanması halinde 20 tas su kullanılır. Ayrıca anne ve bebeğin “Yarı kırkı” şeklinde nitelendirme yapılabilir.
Derlemedir - @erolkaranet - 27.02.2021
