Kur’an’ı ezberlemenin en öncelikli amacı, hayata yön vermek yani Kur’anî bir hayat biçimi oluşturmaktır. Bu durum hayat rehberimiz olan Kur’an’da, “İnkâr edenler: Kur’an ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi? Dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık (parça parça indirdik) ve onu “tertil”le ( tane tane ayırarak) okuduk.” (Furkan, 32) şeklinde açıklanmıştır.
Ashabı hafızlığa teşvik etmede, Allah Rasulü (s.a.s.)’nün: “Sizin en hayırlınız Kur’an’ı öğrenen ve öğreteninizdir.” (Buhârî, Fedailü’l-Kur’an, 21; Tirmizî, Fedailü’l-Kur’an, 15) “İçinde Kur’an’dan hiçbir şey bulunmayan kişi harap ev gibidir” (et-Tirmizî, Fedailü’l-Kur’an, 18) gibi hadis-i şerifleri, önemli etkenlerdendir. Ayrıca Kur’an’ın sahip olduğu özellikler ve namazlardaki Kur’an okuma gerekliliği de Kur’an’ın ezberlenmesi hususunda önemli bir rol oynamıştır.
Ashab-ı kiram da hafızlık eğitimlerini Efendimizden bu bilinçle almışlardır. Mekke’de başlayan bu eğitim Medine’de de devam etmiştir. Aynı zamanda Medine’de eğitim faaliyetlerinin yürütüldüğü mekân olan Suffa’da ve diğer merkezlerde sistemli olarak hafızlık eğitimine başlandığını tespit etmekteyiz. (Hafızlık eğitiminin tarihi süreci için bkz. DİA., “Hafız”, C. XV, s. 74-77; Cebeci Suat, Ünsal Bilal, “Hafızlık Eğitimi ve Sorunları”, Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (11), s. 27-52) Burada yetişen hafızlar İslam’ın tebliğ edilmesinde önemli görevler almışlardır. Bi’r-i Maune faciasında şehit edilen yetmiş hafız sahabe de İslam’ı tebliğ için görevlendirilmişlerdi. Bütün bu örnekler gösteriyor ki, Efendimiz döneminde ilmî faaliyetlerin odak noktasında hafızlar bulunmaktadır. Çünkü dinin temel kaynağı Kur’an olduğu için, doğal olarak Kur’an’ı ezbere bilen kişiler tercih edilmektedir. Tabii ki bu insanların Arapça konuşmaları Kur’an’ın anlaşılmasında ortaya çıkacak olan anlama problemlerini önemli ölçüde azaltmaktadır. Bu sebeple, Sahabe zamanında hafızlık anlama merkezli olmuştur. Sahabe’nin her on ayeti iyice ezberleyip anlamadan diğer on ayete geçmedikleri ifade edilmiştir. (Ali el-Müttakî, Kenzü’l- Ummâl, C. II, s. 347, Beyrut 1979)
******
Belirtmemiz gerekir ki, ülkemizdeki hafızlık eğitiminde dikkate alınacak en asli unsurlardan biri de, Arapça indirilmiş bir Kur’an’ın bu dili konuşmayan, insanlar tarafından ezberlenmeye çalışılmasıdır. Yani dil farklılığı, öngörülecek yeni planlamada mutlaka merkeze konmalıdır. Bu yönüyle Arap ülkelerindeki hafızlık eğitimlerinden daha farklı bir ihtiyaç içerisinde olduğumuz unutulmamalıdır.
Dili Arapça olmayan insanlar için anlama merkezli hafızlık eğitimi ciddi zorluklar içermektedir. Çünkü aynı anda hafızlıkla beraber Arapça’yı öğrenmek zor bir iştir. Bu zorluk sebebiyle ne yazık ki ülkemizde binlerce çocuğumuz sadece hafızlık eğitimi ile yetindikleri, bu becerilerini Arap dilini de öğrenerek taçlandıramadıkları için hafızlıklarını unutmakta ve ömürlerinin en önemli zaman dilimlerini heder etmektedirler. Yapılan araştırmalar da bu durumu teyit etmektedir. (Cebeci Suat ve Ünsal Bilal, “Hafızlık Eğitimi ve Sorunları”, Değerler Eğitimi Dergisi, 4(11), 35, 36)
Bu bağlamda, hafızlık eğitimi ile ilgili birtakım sorunlar ve buna dair birtakım çözüm önerilerini tespit etmeye çalıştık. Şöyle ki:
Hafızlık Eğitiminde Amaç Sorunu
Hafızlık eğitiminde, kuru kuruya anlamından habersiz hafızlar yetiştirmekten vazgeçilmelidir. Buna mukabil, Kur’an ahlakı ile bezenmiş, Kelamullah’ın eşsiz sanat güzelliklerini kendi beceri ve kabiliyetleriyle lahuti bir eda ile besteleyen hafız bireyler yetiştirmek temel amaç yapılmalıdır.
Hafızlık Eğitiminde Kurumsal Altyapı ve Eğitim Ortamlarının Yeterlilik Sorunu
Hafızlık için seçilmiş, Bölge Kur’an Kursları oluşturularak diğerlerinden ayrı bir hüviyete kavuşturulmalıdır.
Hafızlık Eğitiminde Program Sorunu
Hafızlık eğitimi, dönemlere ayrılarak haftalık, aylık ve yıllık plan ve programlar yapılmalıdır.
Hafızlık eğitimi programında, hafızlıkla birlikte tashih, Kur’an’ı güzel okuma, Arapça, hat sanatı, musiki derslerine de yer verilmelidir. Programda yer alan birer saatlik itikat, ibadet, siyer ve ahlak dersleri yerine, Kur’an ahlakı dersi konması daha verimli olur. Çünkü Kur’an ahlakı dersi öğrencinin, Kur’an’ın muhtevasından ve ahlaki prensiplerinden haberdar olmasını sağlar.
Hafızlık Eğitiminde Öğreticilerin Nitelik ve Nicelik Sorunu
Öğreticiler, özellikle pedagojik formasyona sahip, hafızlık eğitiminin önemini bilen ve programın ilkelerini kavrayan, özveri sahibi kişiler olmalıdır.
Hafızlık Eğitiminde Öğrencilerin Hafızlık Eğitimi İçin Yeterlilik Sorunu
Kişiler, ilgi ve becerileri, bireysel farklılıkları dikkate alınarak hafızlık eğitimine yönlendirilmelidir. Zorla hafızlık eğitimi yaptırılmamalıdır.
Hafızlık Eğitiminden Sonra Hafızlığı Muhafaza Sorunu
Ülkemizde önemli sorunlardan biri de bu konudur. Herhangi bir şekilde hafızlığı yaptırılmış birey, bu noktadan itibaren kendi hâline terk edilmektedir.
Hafızlık Eğitim Sisteminin Çalışmasını Takip Sorunu
Bütün bu sistemin sağlıklı çalışması için alanın içinde bulunan uzmanlardan oluşan bir araştırma ve geliştirme birimi teşkil edilmelidir. Bu komisyon, sistemin işleyişini takip etmeli ve değerlendirme yapıp öneriler hazırlamalıdır.
Sonuç
Lafız ve mana dengesini koruyarak, Kur’an ahlakının en güzel timsalleri olan hafızlar yetiştirmek temel önceliğimizdir. Bu güzel hedefe yürürken kullandığımız vasıtalar da en az amaç kadar güzel olmalıdır. Bütün bunlarla amacımız Efendimizin bize emanet ettiği bu yüce kitabımızı, bizden sonra gelen nesillere en güzel şekilde aktarmaktır.
Mustafa Kemal Önder'in makalesinin tamamını okumak için tıklayınız
