Cuma ve Bayram Salasını Unuttular Unutturdular..

Geçtiğimiz günlerde İstanbul Sultanahmet semtinde Sokollu Mehmet Paşa Camine yolum düşmüştü. Caminin sokağına vardığımda yükselen sese dikkat kesildiğimde salavat getiriliyordu. Günlerden cuma olduğu için okumanın cuma öncesi sala olduğunu anlamıştım.

Lakin alışıla geldiğimiz saladan farklı bir sala idi. 

Bugüne kadar pek duymadığım belki de hiç okunmayan sala idi. O denli duygulu okunuyordu ki, dayanamadım bir yere geçip bitimine kadar dinledim. 

Bunun bir unutulmuş "cuma salası" olduğunu öğrendiğimde merak ederek araştırmaya başladım.

Diyanet İslam Ansiklopedisinde Cuma salası diye aradığımda Bayram salası ile ortak bir başlık altında yer aldığını ve "Bayram salâsı aynı zamanda cuma günleri de okunduğundan “bayram ve cuma salâsı” adıyla da anılır. Bu salâ bayram namazları ile cuma namazından önce müezzin mahfelinde okunurdu." denildiğini öğrendim.

Ve aynı ansiklopedide "Günümüzde bu şekliyle bayram ve cuma günleri cami içerisinde salâ okuma âdeti kalkmış olduğu" yönündeki notu okuyunca da üzülmüştüm.

Peki Bayram ya da Cuma salası nedir ?

Diyanet İslam Ansiklopedisi "sala" hakkında "Arapça’da “dua” ve “namaz” anlamlarına gelen salâ (salât) Hz. Peygamber’e Allah’tan rahmet ve selâm temenni eden, onu metheden, onun şefaatini dileyen, aile fertlerine ve yakınlarına dua ifadeleri içeren, çeşitli şekillerde tertiplenmiş hürmet ve dua cümlelerini ihtiva eden, belirli bestesiyle veya serbest şekilde okunan güftelerin genel adıdır." demektedir.
Cuma salası, cuma ezanından bir saat önce müezzinlerin minareden yüksek sesle salavat getirmeleri, hem insanların salavat getirmelerini hatırlatmak yönünden hem de yoğun olarak çalışan insanlara cuma namazını hatırlatmaları bakımından okunmaktadır. Böylece salâyı duyan kişinin, o günün cuma olduğunu hatırlaması mümkün olmaktadır. Bu salâlar tıpkı ezan gibi minarelerden bazen tek bazen de iki müezzin tarafından okunur. İki müezzinin okuduğu salâya “çifte salâ” adı verilir.

Bayram Salasının sözleri (*)
Salâtın arapça metni, okunuşu ve türkçe tercümesi şöyledir :

Yâ Mevlâ Allah
Bayram yeniler giyen için değil
Bayram kıyamet, gününden korkan içindir
Bayram bineklere binen için değil

Ancak bayram, günahları terk edenler içindir

Bayram halı seren için değil

Ancak bayram, sırat üzerinden geçen içindir

Bayram dünya süsü ile bezenen için değil

Ancak bayram, takvâ azığı ile azıklanan içindir

Bayram çeşit çeşit renklere bakan için değil

Ancak bayram, Rahmân’ın güzelliğine bakan içindir

Yâ Mevlâ Allah
لیس العید لمن لبس الجدید
Leyse'l 'îdü limen lebise'l cedîd
انماالعید لمن خاف من الوعید
İnneme'l 'îdü limen hâfe mine'l va'îd
لیس العید لمن ركب المطایا
Leyse'l 'îdü limen rakabe'l metâyâ
الخطایا ترك لمن انماالعید
İnneme'l 'îdü limen terake'l hatâyâ
لیس العید لمن بسط لبساط
Leyse'l 'îdü limen besate'l bisât
الصراط على تجاوز لمن انماالعید
İnneme'l 'îdü limen tecâveze 'ale's sırât
بزینةالدنیا تزتین لمن العید لیس
Leyse'l 'îdü limen tezeyyene bi zîneti'd dünyâ
بزادالتقوى ود ّتز لمن انماالعید
İnneme'l 'îdü limen tezevvede bi zâdi't takvâ
ن انواع نظر لمن العید لیس
Leyse'l 'îdü limen nazara ilâ envâ'i'l elvân
الرحمان جمال نظر لمن انماالعید
İnneme'l 'îdü limen nazara ilâ cemâli'r Rahmân

Ve salli ve sellim 'alâ es‘adi ve eşrafi nûri cemî‘il enbiyâi ve'l mürselin ve'l hamdü lillâhi rabbi'l ‘âlemîn...

Bayram Salâsı metninin Bağdatlı velî zatlardan Behlül-i Dânâ (Ebu Vüheyb b. Ömer Sayrâfi ö. 190/805) tarafından bir bayram günü Hârunnürreşîd (786-809)’in güzel elbiselerle halkının bayramını tebrik ettiğini görünce söylediği rivâyet edilen “Bayram yeni elbiseler giyenler için değildir, Ancak ilâhî azaptan emin olanlar içindir. Bayram bineklere binenler için de değildir, Ancak hatâ ve isyânı bırakanlar içindir”16 şeklindeki beyitleri ile hemen hemen aynı olması, salâ metninin Behlül Dânâ Hazretleri’nin beyitlerinden mülhem olduğu fikrini uyandırmaktadır.

(*)Türk Din Mûsikîsi’nde Salâ (Salât) Formu ve Salâ Besteleri