Seferde binek üzerinde nafile namaz kilinabileceğine mezhepler ittifak halindedir. Çünkü Resûlüllah Efendimiz (asm) kendileri binek üzerinde nafile namaz kılmışlar ve ashabına da kılmalarını emretmişlerdir.
Yürümekte olan bir araba, yürür halde olan hayvan hükmündedir. Onun için bir zaruret -vaktin çıkması gibi- bulunmadıkça yürür halde olan araba üzerinde farz ve vacip namazlar kılınamaz. Yerde duran araba ise, yer üzerindeki bir sedir ve bir taht gibidir, üzerinde herhangi bir namaz kılınabilir. [Bilmen, Ö.N., Büyük İslam İlmihali, Üçüncü Kitap, Md. 95]
Genellikle fıkıhçılarımızın, özellikle de Hanefi fıkıhçılarının görüşü şudur: Sefer süresi yolda dahi olsa kişi, farz namazları, özrü (zaruret) olmaksızın binek üzerinde kılamaz. Çünkü farzların belli vakitleri vardır. O vakitlerde biraz durup namazı kılmak zor değildir. Arkadaşı varsa onlar da zaten ona destek olacak ve beraberinde kılacaklardır. (Serahsî, I/250; Ibn Hümâm, I/463; Ayrıca bk: Ali el-Kârî, İrşâdü's-Sâri, 41) Vitir için indiği rivayeti de vardır.(Serahsî, I/249) Sonra, daha önce de işaret ettiğimiz gibi, binek üzerinde nafilenin kılınması kıyasa rağmen nas ile sabittir. Öyleyse farz ona kıyas edilemez, netice itibari ile de zaruret (özür) bulunmadan binek üzerinde kılınamaz.
Genellikle fıkıhçılarımızın, özellikle de Hanefi fıkıhçılarının görüşü şudur:
Sefer süresi yolda dahi olsa kişi, farz namazları, özrü (zaruret) olmaksızın binek üzerinde kılamaz. Çünkü farzların belli vakitleri vardır. O vakitlerde biraz durup namazı kılmak zor değildir. Arkadaşı varsa onlar da zaten ona destek olacak ve beraberinde kılacaklardır. (Serahsî, I/250; Ibn Hümâm, I/463; Ayrıca bk: Ali el-Kârî, İrşâdü's-Sâri, 41)
Sağlam bir kimsenin, gemi, tren, uçak ve otobüs gibi vasıtalarda, farzları oturarak kılması caiz değildir. Ancak teyemmüm yapmak için gereken özürler varsa caizdir. (Halebi, Redd-ül Muhtar)
Malın, canın, hayvanın tehlikede olması, inince hayvanın veya hayvandaki veya yanındaki eşyanın, malın çalınması, yırtıcı hayvan, düşman, yerde çamur olması, yağmur olması, hastanın, inerken, binerken iyi olmasının gecikmesi veya hastalığının artması, arkadaşlarının beklemeyip tehlikede kalması, indikten sonra hayvana yardımcısız binememek gibi sebepler birer özür olur.
Böyle bir özürle vasıta içinde ima ile namaz kılmak caiz olur. Namazda oturur gibi yere veya koltuğun üzerine oturarak ve kıbleye dönerek namaz kılınır.
Bildirilen özürler yoksa, oturarak vasıtada namaz kılınmaz.
Otobüslerin verdiği molalarda kılınabilir. Yahut otobüsü durdurup namaz kılınır. Durdurulamazsa, inilir, namaz kılındıktan sonra başka vasıta ile gidilir. İlk otobüse binerken, (Namaz vakitlerinde yolda duruyorsanız sizden bilet alayım) diye pazarlık ederek binmelidir.
Bu da yapılamazsa, diğer üç mezhepten biri taklit edilerek iki namaz cem edilir.
Giden gemide farzları, özürsüz oturarak kılmak, iki imama göre caiz değildir. Baş dönmesi özürdür.
Namaz vaktinde otobüs içinde olan kimse namazını vaktinde kılmayı düşünür, kazaya bırakmayı istemez. Bu sebeple vakit çıkmadan arabanın münasip bir yerde durup durmayacağını araştırır. Duracağı anlaşılırsa bekler, vaktin son anlarında da olsa namazını yerde ayakta kılmayı tercih eder. Durma ihtimali anlaşılmıyorsa görevlilerden durdurma isteğinde bulunur. Rahatsız etmeden iletilen bu istek yerine getirilirse durulan ilk yerde namaz farzından kılınır. Fazla gecikilmeden hemen vasıtaya dönülür, şikayete sebebiyet verilmemeye dikkat edilir.
Şoför böyle bir anlayış göstermez de namazın kazaya kalacağı anlaşılırsa, oturulan koltukta namaz ima ile kılınır. Oturduğu yerde mümkün olduğu kadarıyla kıbleye yönelir. Oturma halini ayakta durma kabul eder, biraz aşağıya eğilmeyi rüku, daha da aşağıya eğilmeyi secde durumu diye düşünür. Böylece koltuğunda ima ile namazını kılmış, kazaya bırakmamış olur.
derlemedir
