Selamsız Sözü Nereden Çıktı

Meşhur "Selamsızdan mı geliyorsun" deyimi nereden çıktı.

Kim söylemiş. neden söylemiş.

XVII. yüzyılda yaşamış olan Selami Ali Efendi, Aziz Mahmud Hüdâyî erkânına müntesip, Celvetî kolunun dört büyük şubesinden olan ve kendi adıyla anılan Selamiyye kolunun şeyhidir. Selami Ali Efendi’nin; “Selamsız Şeyh” menakıbından hareketle, Üsküdar ilçesi, Selami Ali (Selamsız) caddesine adı verildi.

Osmanlı kaynaklarında farklı isimlerle Selâmiye / Selâmsız, Tekkekapısı, Kocaçınar, Toygartepesi vs. adlandırılan Selâmi Ali mahallesinde, Selamsız Şeyh’in tekkesi ve bazı su tesisleri (su terazisi, kuyu ve çeşme) yer almaktadır.

Mahalleye adını vermiş olan ve cami-tekke niteliğindeki tesis tamamen ortadan kalkmış, geriye ancak hazîrenin bir bölümü günümüze intikal etmiştir.

Daha sonra hiçbir iz kalmaksızın tarihe karışmış olan tekkenin arazisi üzerinde, 1965 tarihinde Selami Ali Efendi’nin adını taşıyan klasik üslûpta, merkezî kubbeli bir cami inşa edilmiştir (Tanman, 2009, s. 350).

Selamiyye tekkesinin civarı, Selami Ali Efendi’nin yaptırmış olduğu dükkân, hamam ve evlerden sonra gelişmiş, Üsküdar’ın önemli semtlerinden birisi olmuştur. “Selami” ismi zamanla “Selamsız”a dönüşerek semte adını vermiştir.

Bugün “Selamsız” diye anılan yer yine şeyhin hatırasıyla bu ismi almıştır.
Rivayete göre Selâmî Ali tekkesinden dışarı çıktığında insanlar ona tabiatlarına uygun yaratıklar şeklinde göründüğünden etrafına bakmaz, kimseye selam verip almazmış. Kaynaklar onun garip halleriyle meşhur, meczup tabiatlı ve doğru bildiğini söylemekten şaşmayan bir şeyh olduğunu belirtirler.

Üsküdar/ Selamsız semtinin “selamsız şeyh” menakıbından hareketle isimlendirilmesi, o bölge halkına verilmek istenen dersin de bir göstergesidir.

Selamsız Şeyh menkıbesi

Selami Baba, sokakta yürürken sağına soluna bakmaz daima önüne bakarak yürürmüş. Şeyh bir gün müritleriyle Cuma namazına giderken, halk kenarlarda ayağa kalkıp ona selam ve saygıda bulunmak isterler. O mübarek de önüne baktığı için kenarda kendini selamlamak isteyen insanları görmezmiş. Selami Baba bir gün yine müritleriyle birlikte Cuma namazına giderken yanındaki dervişlerden biri, Selami Baba’ya dönerek: -Azizim, insanlar size saygıda bulunmak için ayağa kalkıyorlar fakat siz başınızı sağa sola çevirmeden yürüyorsunuz, bunun sebeb-i hikmeti nedir, diye sorar.
Selami Baba:

-Evlat! Bir daha selam vermek isteyenler olursa bana haber ver, demiş.
Üç beş metre sonra yine halk ayağa kalkmış.
Derviş:
-Sultanım, bakın size selama durdular, dediğinde Selami Baba, bir himmet ve teveccühle dervişin gözlerindeki perdeyi kaldırır. Derviş Mehmet selama duranları çeşitli mahlûkat olarak görür.
At, katır, eşek, kedi, köpek gibi hayvan suretlerine girmiş olarak görür. Bunun üzerine derviş:
-Ey ahali! Sokaklara çeşitli hayvanlar dolmuş, diye feryat ederek bağırır. Sokaktan feryat-figan kaçarak camiye girer. Camide ezanı okuyan müezzinin ve hutbe okuyan imam efendinin sîretlerinden suretlerine yansıyan hayvânî huyları görüp:-Manda ezan okuyor, deve hutbe okuyor, demeye başlamış.
Cemaat, dervişi bir güzel döver. Derviş, camiden çıktığı gibi doğru dergaha saklanır. Her tarafı yara bere içindedir. Bunun üzerine Selami Baba:
-Oğlum, geçmiş olsun sana ne oldu, dediğinde yediği dayağı anlatır. Selami Baba:
-Oğlum, bundan sonra benim selamıma karışma olur mu? der.
O günden sonra zat-ı muhteremin adı “Selamsız Şeyh” olarak anılır.

Bir başka Selamsız Rivayeti

Selami Ali Efendi, zamanında adı Selâmiyye Çarşısı olan yerden geçerken hep selamsız sabahsız geçermiş. Selam, malum: Selamun Aleyküm! Sabah da: Sabah şerifleri hayrolsun! Hayırlar fetholsun, şerler def olsun! Siftahınız helal olsun! Rızkınız açık ve bereketli olsun. Haram uzak dursun, helal buyursun, anlamlarına gelir. Örf bu, âdet bu, edep bu, sünnet bu amma… Selami Ali Efendi selam vermiyor, veremiyor bu cadde ve çarşı esnafına… başka her yerde bir selam ırmağı gibi aktığı halde. Bir böyle, iki böyle, üç böyle sürüp gidince bu selamsızlık, Selâmiyye esnafı, bağlı bulundukları esnaf şeyhine durumu bildiriyorlar. Üzüldüklerini belirtiyorlar, “Selami Efendi bize selam vermiyor, selamsız bu adam selamsız!” diye söyleniyorlar.

Esnaf şeyhi de kalkıyor, doğru Selâmiyye dergahına giderek konuyu açınca, Selami Ali Efendi:-Gel, diyor şimdi benim katırıma bineceksin oradan birlikte geçeceğiz. Bakalım sen selam verebilecek misin? Kalkıyorlar ve biri bir katıra diğeri bir katıra biniyorlar, yola koyuluyorlar. Selâmiyye cadde ve çarşısından geçerken esnaf şeyhini aniden bir ürperme, bir korku, bir dehşet sarıyor. O dehşet içinde nereye bakacağını şaşırıyor. Çünkü nereye, hangi tarafa baksa gördüğü insan gövdesinde kurt, köpek, tilki, domuz, sırtlan ve çakal başı!.... Selmanıpâk caddesine ulaşıp da normal ahvâle girilince Selami Ali Efendi:-Ne dersiniz şeyh efendi, selam verilir mi bu mahlûkata? Esnaf şeyhi, son derece üzgün ve perişan bir halde: Verilmez şeyhim, verilmez! diyebiliyor ancak. Zamirleri o kadar berbat ki içlerine sığmamış, dışlarına da taşmış.
Esnaf şeyhi bu görüşmeden bir gün sonra Selâmiyye çarşısına gidince esnafa:
-Şikâyetiniz yersizdir. Selamsız olan Selami Ali Efendi değil, sizsiniz. Bu çarşı Selamsız, bu cadde selamsız, diyerek sebebini izah ediyor.
-İçinizde ne varsa dışınıza o sızar… Dün, bu vakitlerden az önce birlikte geçtik buradan, bana da gösterdi buradaki ahvâli. Hepiniz kurt, köpek, tilki, domuz, sırtlan ve çakal suretindeydiniz. Haramın garamın, tefenin dalaverenin neticesi bu. Bunları terk ederek bir an evvel insaniyetinize dönmeye bakın. Kendi halinize bakmadan bir arif-i billah’a ta’nediyor, selamsız diyorsunuz ha! Selamsız olan Selami Ali Efendi değil, sizsiniz. Bu çarşı Selamsız, bu cadde selamsız… işte o tarihten sonra bu cadde ve semtin adı “Selamsız” kaldı derler (Özdamar, 2002, s. 233).

Yazılar alıntıdır.. Detaylı bir araştırma yapmak isteyenler Google arama motoruna Selami Ali bab diye yazdıkalrında pek çok kaynak bulabilecektir . Buraya tıklayabilirsiniz