a) Hacze Takipli (Adi) İştirak İlk hacze aynı derecede iştirak etmek isteyen alacaklı, icra
takibi yapmış olmalı ve malın satış bedelinin icra veznesine girmesine kadar hacze iştirak talebinde bulunmalıdır. İlk hacze iştirak etmek isteyen alacaklı, söz konusu mal veya hakkı haczettirmiş olması halinde ayrıca iştirak talebinde bulunmasına gerek yoktur. Haczin uygulanmış olması iştirak talebi sonuçlarını doğurur
Hacze takipli iştirakin şartları
İcra ve İflas Kanunu’nun 100. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre aşağıdaki şartların mevcut olması halinde hacze takipli iştirak mümkündür.
aa) Takip Unsuru
İlk hacze, aynı derecede iştirak etmek isteyen diğer alacağın takip yapmış ve haciz isteme hakkı gelmiş olmalıdır. Kesin aciz vesikası sahibi alacaklı, vesikanın veriliş tarihinden itibaren 1 yıllık süre içerisinde takip yapma ve ödeme emri tebliği şartını yerine getirmeksizin aynı derecede hacze iştirak talebinde bulunabilir (İİK m.143/III). Aynı husus rehin açığı belgesi içinde geçerli olmalıdır (İİK m.152/III). Bu bir yıllık süre iflastaki aciz vesikası için geçerli değildir. İflas sonucu alacağı aciz vesikasına bağlanmış alacaklı, hacze iştirak etmek istiyor ise (İİK m. 251) müflis hakkında takipte bulunması ve kendisine haciz isteme hakkının gelmiş olması gerekir. Aciz vesikası ve rehin açığı belgesi l yıllık süre bitiminden sonra takibe konulmuş ise borçluya ödeme emrinin tebliğ edilmesi ve bu takibin kesinleşmesi gerekir (İİK m 143/III, 152/III).
bb) Öncelik Unsuru
İlk hacze iştirak etmek isteyen alacaklının alacağının, ilk haczi koydurmuş olan alacaklının takibinden önce doğmuş olması gerekir. İlk haciz kavramı: İlk haciz uygulanan hacizdir. Burada haciz kararının veriliş tarihi değil uygulanış tarihi önemlidir. Haciz kararının geç uygulanmış olması sonucu doğan zararların önemi bu hüküm ile öne çıkmaktadır. Sicile kayıtlı mal ve hakların haczinde haciz kararının sicile ulaştığı/şerh edildiği tarih esas alınır.
Taşınmazın kaydına haciz konulmakla, taşınmazın taşınır hükmündeki bütünleyici parçaları da haczedilmiş olur. Öncelik, saat itibariyle belirlenemiyor ise aynı gün konulan hacizlerde gareme yapılır.
İlk haciz kesin haciz olmalıdır. İhtiyati haciz ve geçici haciz ilk haciz olamaz.
İlk hacze iştirak edecek haczin de kesin haciz olması gerekir. İhtiyati haciz kesin hacze dönüştüğü tarih ilk haczin ve öncelik şartının belirlenmesinde esas alınır. İtirazın geçici kaldırılması sonucu geçici haciz koyan alacaklının dayandığı belge öncelik şartını karşılamaz. İlk haciz kanuna uygun haciz olmalıdır. Burada, İİK’nun 20’inci maddesindeki sürelerden feragat sonucu önce uygulanan haciz, feragat edilen süreler diğer alacaklıların sırasını etkiliyor ise ilk haciz olarak öncelik kazanmaz.
İlk haczin dayanağı:
İlk hacze iştirak etmek isteyen alacaklının alacağı, ilk haciz koydurmuş olan alacaklının takibinden önce doğması gerekir. İlk haciz ilamlı takip ise: Hacze iştirak etmek isteyen ikinci alacaklının alacağı, ilk haczin dayanağı ilamın verilmiş olduğu davanın açıldığı tarihten önce doğmuş olmalıdır. İlamdan maksat, ilk derece mahkemelerinin verdikleri kararlar anlaşılmalıdır (HMK. m. 301,II).
Yargıtay kararlarına da ilam denilmekte ise de, bozma ya da onama kararlarını ilam olarak kabul edemeyiz. Yargıtay’ın sadece onama ya da bozma kararları dışında davanın esasına girerek esastan hüküm verdiği kararları ilam olarak nitelendirmek gerekir. İİK’nun 38’inci maddesindeki belgeler takip yolu açısından ilamlı takibe konu olmakta ise de, bu belgelerin tamamı İİK’nun 100’üncü maddesindeki hacze iştirakte ifade edilen ilam olarak kabul edilmez.
Hacze iştirakte, İİK’nun 38’inci maddesindeki ilam hükmündeki belgelerden mahkeme huzurunda yapılan sulhler, kabuller ilam olarak kabul edilmektedir. İlk haciz ilamsız takip ise: Hacze iştirak etmek isteyen ikinci alacaklının alacağı, ilk haciz konulan takip talebinden önce doğmuş olması gerekir.
cc) Belgelendirme Unsuru
Öncelik unsuru, sayılı belgeler ile ispatlanmalıdır. Hacze aynı derecede iştirakte öngörülen sürelerden önce doğduğunun nitelikli belge ile ispatlanması gerekir. Öğretide ve uygulamada nitelikli belge olarak tanımlanan, kanunda düzenlenen belgeler şunlardır:
1. Aciz vesikası: Belgenin düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde iştirak talebinde bulunulmalıdır.
2. İlam: iştirak etmek isteyen alacaklının dayandığı ilamın dava tarihinin, ilk haczin takip tarihi veya dava tarihinden önce açılmış olması yeterlidir.
3. Resmi veya tarih ve imzası onaylı senet: Öncelik tarihinden önce alınmış resmi veya tarih ve imzası onaylı senet anlaşılmalıdır.
4. Resmi dairelerin veya yetkili makamların verdikleri makbuz veya belgeler:
Bu belge ve makbuzların tarihinin, öncelik şartına uygun olması gerekir.
5. Kanunda düzenlenmeyen aşağıda yazılı belgeler:
Bu belgelerin ilk hacze aynı derecede iştirak edip etmeyeceği hususu tartışmalıdır. Ancak, Yargıtay’a göre, kesin rehin açığı belgesi resmi dairelerin yetkileri dahilinde ve usulüne uygun olarak verdikleri belge sayılır ve bu belgeye dayanılarak hacze iştirak etmek mümkündür. Bkz. 19 HD 03/07/1997, 4082-6974
6. Hiçbir belgenin bulunmaması: Hiçbir belgesi bulunmayan alacaklı, kendisinden önceki hacze iştirak hakkı yoktur.
dd) Süre unsuru
Hacizli malın bedeli icra veznesine girinceye kadar yapılmalıdır b) Hacze Takipsiz İştirak Fiili engellerden dolayı, borçluya karşı takip yapamayan bazı alacaklıların, takip unsuru aranmaksızın hacze iştirak edebilmesine takipsiz iştirak denilir. İİK’nun 101’inci maddesindeki ifadesiyle, önce icrası lazım gelen merasime luzum olmaksızın iştirak olarak ifade edilmektedir.
İİK’nun 206’da sayılanlar, özel durumları nedeniyle borçlu hakkında takip yapmalarının mümkün olamayacağı kabul edilerek, bu şahısların imtiyazlı iştirak hakkı tanınmıştır. Madde 101’deki kişi ve borç sebebine tanınan ayrıcalık, kamu düzeninin sağlanması gibi hukuki, aile birliğinin korunması gibi fiili nedenlerden dolayı konulmuştur.
İlk hacze takipsiz (imtiyazlı) iştirak etmek isteyen alacaklı,ilk haczi koyan icra dosyasına başvurmalıdır. İcra dairesi, imtiyazlı iştirak taleplerini borçlu ve alacaklılara bildirir. Onlara, itiraz etmeleri için 7 günlük bir süre verir. İtiraz halinde iştirak talebinde bulunan kimsenin hacze iştiraki muvakkaten kabul olunur ve 7 gün içinde dava açması zorunluluğu bildirilir. Bu süre içinde dava açmazsa iştirak hakkı düşer.
c. Maaş ve Ücret Hacizlerine İştirak
Maaş ve ücretlerine İİK’nun 83/II maddesi gereğince iştirak mümkün değildir. Önceki dosyanın borcu bitmeden sonraki haczin kesintisine başlanamaz.
d. Kamu Alacağı Konulan Hacze İştirak
6183 sayılı Kanuna göre kamu idareleri tarafından konulan ilk hacze, İcra ve İflas Kanununun 100’üncü maddesindeki şartlar bulunsa dahi, özel hukuk alacağı nedeniyle aynı derecede iştirak mümkün değildir.
e. Özel Hukuktan Kaynaklanan Alacak İçin Konulan Hacze Kamu Alacağı İçin İştirak
İcra ve İflas Kanunu gereğince konulan ilk hacze, kamu alacağından dolayı haciz konulması durumunda, kamu alacağı ilk hacze iştirak eder ve bedel 6183 sayılı Kanunun 21’inci maddesi gereğince orantılı olarak paylaştırılır. Kamu alacağı, paylaştırmaya konu mal veya hakkın aynından doğan alacak ( vergi) ise kamu alacağı rüçhaniyet kazanır ve alacağını öncelikli olarak alır. Esasen, uygulamada daha isabetli olarak paraya çevrilen mal veya hakkın aynından doğan vergi sıra cetveline konu edilmeden öncelikle ödenmektedir. Kamu alacağının 6183 sayılı Kanunun 21’inci maddesi gereğince iştirak edebilmesi için, yöntemince takip yapması ve haciz koymuş olması gerekir.
f. İhtiyati Haciz Sahibi Alacaklının Hacze İştiraki
İhtiyaten haczedilen mallar, ihtiyati haczin kesin hacze dönüşmeden önce diğer bir alacaklı tarafından haczedilirse, ihtiyati haciz sahibi alacaklı bu hacze İİK’nun 100’üncü maddedeki şartlar dairesinde kendiliğinden ve muvakkaten iştirak eder. 100’üncü maddedeki şartlar yok ise orantılı paylaştırma dahil iştirak etmesi söz konusu değildir. Sadece ihtiyati haczi uygulatmadan kaynaklanan masraflarını alabilir. 100’üncü maddedeki unsurlar var ise orantılı olarak paylaştırma yapılır.
Rehinden önce ihtiyati haciz veya icrai haciz bulunması halinde amme alacağı dahil hiç bir haciz sahibi rehinden önceki hacze iştirak edemez. Burada aynı derecede hacze iştirak edebilmek için şunlara dikkat çekmek gerekir;
1. İlk uygulanan ihtiyati haczin kesin hacze inkılap etmesinden önce başka bir kesin haciz alacaklısı tarafından haczedilmiş olması,
2. İlk ihtiyati haczin madde 100’deki şartları taşıyor olması zorunludur. İlk ihtiyati haciz m. 100’deki şartları taşımıyor ise aynı derecede iştirak hakkı söz konusu olmaz. Bu durumda sadece ilk ihtiyati haczin uygulanma masrafları öncelikli ödenir.
adalet.gov.tr
@erolkaranet - 25.10.2017
