Çanakkale, Sakarya, Dumlupınar ve daha bir çok cephede sayısız şehit vermiş, sayısız gaziye sahip olan bu kahraman ilçenin bir özelliği de oyunlarıdır.
Düşman işgaline uğramamış yegane ilçelerden biri olan Taşköprü'de asker olmayı seven erkekler aynı zamanda eğlenmeyi ve eğlendirmeyi de sever.
İşte Taşköprü'nün zeybek ve sepetçioğlu başta olmak üzere halk oyunları hakkında detaylı bilgiler
KASTAMONU ERKEK OYUNLARI
1.TAŞKÖPRÜ ZEYBEĞİ
Taşköprü Zeybeği, 1970’li yıllarda yörenin erkekleri tarafından oynanmış, sonraki dönemlerde yaygınlığını kaybetmiş bir zeybek oyunudur.Aynı isimle bilinen ve sözleri olmayan bir müzik eşliğinde oynanır.
Türkünün de kaynağı olan Hüseyin SANCAK, Paşanın Deli Mehmet, Dımbırın Mehmet, bir dönem büfe çalıştıran Katil Süleyman ve Sarı Ayşe o dönemlerde bu oyunu en güzel icra eden kişilerdir.Günümüzde ise bu oyunu bilenlerin çoğu ölmüştür.İstanbul’un Zeytinburnu ilçesinde yaşayan Yusuf SANCAK oyun hakkında bilgisine başvurabileceğimiz tek kaynaktır.Yusuf Sancak’tan edindiğimiz bilgilere dayanarak oyunu aktarmaya çalışacağız.
İki veya daha fazla kişiyle karşılıklı oynanır.Vücudun duruşu dik ve bakışlar serttir.Duruş eşe doğrudur.Oyuna başlarken iki el de arkada belde tutulur.Üç sayılı giriş müziğinden sonra arkadaki kollar( sağ kol önce) göğüs önünden sağa-sola-sağa çekilir, tekrar yana alınır ve aynı figür tekrar edilir.Kollar yukarıda sağa-sola sağa sallanır.
Müziğin başında kollar yukarıda üç kez sallanma yapılır.El vurarak önce sağ diz sonra sol diz yere vurulur, üç sayıda eksende dönülür ve aynı çökme - diz vurmalar tekrarlanır.
Takip eden müzikle el vurma ve çökerek önce sağ dizi sonra sol dizi yere koyarak sağ ayağın basılarak kalkma , devamında eksende dönerek aynı figürün tekrarı yapılır.
Kollar arkaya alınıp en baştaki duruşla kol döndürülerek oyun sona erdirilir.
2.SEPETÇİOĞLU
Oyun başlamadan önce yere doğru eğilmeler ve yukarı kalkıp kol tutuşları.
1- Kol çevirmeler ve üç defa soldan sağa sallamalar.
2- Kol çevirirken sol dizi yukarı çekerek basma ve sağ ayağı ileri basarak sol ayakla arkadan adım alma ve sağa kayma.(iki adım)
3- Kol çevirmeler ve iki dizi de kırarak soldan başlayan çömelmeler.
4- Dairede sağa doğru kaymaların tekrarı.
5- Sağ elle yere dokunma, elleri birbirine sağ ayağı yere vurma.
6- Aynı figürü yapıp sonunda ayak ve elleri beş kez vurma.
7- Sağa dönüp solla başlayan üç adım yürüme zıplayarak çift düşme ve önce sağ sonra sol dizi yere vurma .
8- Sağdan dönerek üçüncü kez diz vurduktan sonra çökme ve yerde oynama.
9- Kol çevirme, iki elin parmaklarıyla yere dokunma(sola ve sağa)
10- Yerde kol çevirme ve sallamalar.
11- Ayağa kalkma, el vurarak sağ ve solla yere dokunma, son müzikle ortaya sıçrama ve açılma.
12- Sağa kaymalar.
İkinci Bölüm
1- Ara müziğinde eğil yere sağ elle dokun.
1- Kol çevirmeler ve sallamalar.
2- Dairede sağ doğru kaymalar.
3- Yerinde sağ ve sol ayağı öne açığa ve yana koymalar.
4- Ortaya dairede yürüme ve geri açılma.
5- Dairede kaymalar.
6 -Sağ elle yere dokunma, elleri birbirine sağ ayağı yere vurma.
7- Kol çevirmeler, el vurarak dairede çift ayakla zıplayarak sağa doğru kaymalar(5 kez).
8- Sağa dönüp solla başlayan üç adım yürüme zıplayarak çift düşme ve önce sağ sonra sol dizi yere vurma .
9- Sağdan dönerek üçüncü kez diz vurduktan sonra çökme ve yerde oynama.
10- Yerde oynama ve atışlar.
11- Ayağa kalkma, el vurarak sağ ve solla yere dokunma, son müzikle ortaya sıçrama ve açılma.
12- Kol çevirmeler ve iki dizi de kırarak soldan başlayan çömelmeler ve kaymalarla bitiş.
3.TOPAL KOŞMA
Hem kadınlar hem de erkekler tarafından oynanılan, sözlü bir oyundur.Son yıllarda bilen ve oynayan insanların azalması nedeniyle neredeyse unutulmaya yüz tutmuştur. İl içindeki yarışmalarda ve gösterilerde tekrar oynanmaya başlaması ile yeniden hayat bulmuş bir oyunumuzdur.Kastamonu Folkloruna halk oyunları alanında büyük hizmetleri olan öğretmen arkadaşımız Dilek Küçükköse, İstanbul ve Balıkesir şehirlerinde bu oyunu çalıştırdığı ekiplere oynatarak hala yaşatmakta ve bizlere de kaynaklık etmektedir.
Kadınların ve erkeklerin oynamaları arasındaki fark , kadınların sekerek yaptıklarını erkeklerin yürüyüş adımlarıyla yapmalarıdır.Erkek oyuncular kol çevirmeleri daha sert ve belirgin olarak yaparlar.
OYUNUN OYNANIŞI
Erkekler sağ basar ve sol ayağı yukarı çekerek oyuna başlarlar.Kadınlar ise aynı şeyleri sekerek ve ayakları çapraz olarak birbirinin önünde geçirerek oynarlar.Bu sırada kollar (sağla başlayarak) önden ve arkadan çevrilirler.Bu hareketler ileri geri gidip gelinerek veya dairede dönerek devam eder.
Sözler başlayıp ,Sana öğreteyim topal koşmayı(2) dedikten sonra önce sağ ayakla başlayarak ayak ucunu önce sağ tarafa,sonra diğer ayağın önüne ve yerine basmalar her iki ayakla da yapılır.Bu sırada kollar yukarıda ve dirsekten kırık şekilde tutulur.
“Bir sen söyle bir ben topal koşmayı”, sözleri bitince kadınlar belden öne doğru eğilerek , dört kez aynı anda iki ayak ucunu da kaldırıp yere basarlar(topukların üstünde).Bunu yaparken kollar yana indirilir ve dizlerden de esnemeler yapılır.Erkekler ise öne eğilmez ve sadece dört sayı yürüme ve kolları yanda sallama hareketlerini yaparlar.
Oyunun son bölümünde sekerek soldan dönüşler ve dönerken kadınların sağla başlayan yandan kol döndürmeleri vardır.Dönüşler dört sayıda bitirilir.Ters dönüşler de yapılabilir.Erkekler dönerken normal kol döndürmeleri yapar ve ters dönüşleri yaparken kollar yukarda tutulur.
Oyun ikinci sözlerde ve sonrasında da aynı şeylerin yapılması ile devam eder.
4.ORTAK
Sahneye göre daire veya hilal şeklinde sıralanılır . Sözler iki oyuncu tarafından canlandırılır. Kenardaki oyuncular kavgayı önler şekilde hareket ederler.
Birinci sözlerden sonra sağ tarafa doğru ve sağ ayak önde sol ayak arkadan adım alarak kayma yapılır.Kollar yanda omuz hizasında açıktır.Yeterince açıldıktan sonra sağ ayak yere vurularak sağdan dönüş yapılır.İleri çıkıp karşılıklı gelinir ve sağ ve sol ayakla ayak uçları önde yere dokundurulur.
İkinci sözlerden sonra Yana yürüyüş yapılırken kollar açılıp kapatılır.(önde)Soldan ortaya dönülür , karşılıklı yer değiştirilerek oyun sona erdirilir.
Bir kişiyle ortak oldum
Neşe gitti gamla doldum
Sonunda Mevla'yı buldum
Ortak benim hakkım yeme.
İnkâr etme gel şekerim
Tersine döndü tekerim
Altun dişini sökerim
Ortak benim hakkım yeme
Beraber açtık lokanta
Her gün süründük lavanta
İşin gücün hep avanta
Ortak benim hakkım yeme
İkimiz açtık oteli
Sonra olduk mahkemeli
Güldürdün kendine eli
Ortak benim hakkım yeme
5.TİRİDİNE BANDIM
Oyun dairede oynanır.Kollar yanda ve aşağıda ritme göre sallanarak hareket eder.Oyun sağ adımla başlar.Sağ-sol- adım alındıktan sonra sağ ve sol adım yerinde yapılır.Sözler başladığında dairede dönme devam eder.Sözlerin “hey hey” bölümünde “hey” diye bağırmalar vardır.
“Yavrusunu sinek kapmış” diye devam eden yerde , sağ taban üzerinde sol diz kırık vaziyette , kollar silahlığın önünde hafifçe kanat çırpma yapar.”Gördün mü “ derken sağ el gözlerin üzerine koyularak bakış yapılır.”Amanın” diye başlayan yerde sağ kol aşağıda sol kol yukarıda yanlara açık şekilde soldan dönmeler yapılır.”Bedava mı sandın” denirken ortaya dönülerek ayaklar yan yana pozisyonda ,dizlerden kırılarak yaylanma yapılır ,bu sırada kollar ikisi aynı anda öne geri sallanır.Bu figürle birlikte dört yaylanmadan sonra bir kez zıplama yapılır.Sekiz defa sağa sola atlamalardan sonra soldan eksende dönüşler tekrar edilir.Müziğin başında bütün oyuncular yürüme adımlarıyla ortada küçük daire yaparlar, seri adımlarla dairedeki yerlerine geçerler.Dairede dönme hareketleri içe alınan sağ adımla yapılır.Sol kol yukarı kaldırılarak başlayan kol hareketleri ile birinci bölüm sona erer.
“Sabahleyin erken çifte giderken “ diye başlayan sözlerde aynı birinci bölümde olduğu gibi başlanır.”Öküzüm torbadan düşmüş” denilince eller sol omuzda birleştirilir, sol diz kırık şekilde sağ tabanda yapılan figür tekrarlanır.”Amanın” diye başlayan yerde önde kaşık vurularak sol diz çekilerek sağ ayak üzerinde sekmeler yapılır.(8 defa).Sol ayak sola doğru adım alır sağ ayak yanına, 4 defa dairede dönmeden sonra sağ ayak sağa adım alır ve dört defa tekrarlanır. Ortaya yürüme ve yerine dönmeler tekrar yapılır.
Üçüncü bölüm aynı şekilde başlar. Sözlere uygun şekilde ya kuşak gösterilir yada elek sallanır.Birinci bölümde yapılan öne geri kolların sallanması ve yaylanmalar ve zıplamalar tekrarlanır.İki diz yan yana yere koyulur öne, yana ve geri uzanarak oynanır ve oyun ayakta sağ ayağı öne basılarak yapılan dörtlü adımla ve dairede dönerek sona erdirilir.
6.DEĞİRMENCİ
Oyun dairede başlar.Kollar yanda ve aşağıdadır.Vücut sağa sola küçük adımlarla yerinde hareket eder.el, kol ve mimiklerle sözlere uygun hareketler yapılır.Sözlerin arasında çalınan saz bölümlerinde sağdan dönüşler yapılır.Bu dönüşlerde önce sağ adım alınır ve üç adımda dönme tamamlanır.Dönmeler sırsında öne doğru eğilme yapılır.
Sözlerin bitişi ile birlikte , sağ adım içe basılarak dairede sağa kaymalar yapılır.Kollar açık ve yukarıdadır.Sekiz sayılık kaymalardan sonra eşler karşılıklı geçerler ve sağ ve sol kol yanda aşağı yukarı kaldırarak oynarlar.Sekiz sayıda arkada kalan oyuncuya döner ve yine karşılıklı oynarlar.
Müzik başında sağa doğru kayma yaparlar.Bunu yaparken sağ ayak öndedir sol ayak arkadan gelir.
Soldan dönüşler ve tersine dönüşler yapılırken önce sağ kol aşağıdadır, sonra kol değiştirilir ve sol kol aşağı iner.
Geriye açılırken sekiz sayılı ayak atmalar yapılır.
Atmalardan sonra sağ ayak içe sert bir adım alır ve aynı anda kaşık vurulur ve vücut öne doğru eğilir.
Eğilerek sağdan dönüş , üç adımla tamamlanır.Dönüşün sonunda sağa ve sola uzanarak oynanır, zıplayarak kaşık vurulur ve soldan dönüş yapılır.Kollar yana açık olarak ortaya yürüme ve geri açılma.
Öne adım alarak dairede yürümelerle oyun sona erdirilir.
7.ÇARŞAMBA
Oyunun ana figürü sağ ayağı yere vurup çapraza sağa doğru uzattıktan sonra iki adım koşma adımı yapmaktır.
