Ülkemizde bulunan mahkemeler ve görevleri
Türkiye Cumhuriyeti yargı teşkilatını belirli başlıklar altında inceleyecek olursak bunlardan ilki Adli Yargı mahkemeleridir. Adli Yargı mahkemeleri hukuk ve ceza mahkemeleri olmak üzere ikiye ayrılır. Hukuk Mahkemeleri alt dalları ise sulh, asliye ve özel kanunla kurulan hukuk mahkemeleridir. Özel kanunla kurulan hukuk mahkemeleri türleri de aile, icra, iş, ticaret ve kadastro mahkemeleridir.
Ceza Mahkemeleri ise asliye ceza, ağır ceza kanunla kurulan ceza mahkemeleridir. Yine özel kanun ceza mahkemeleri de çocuk ve güvenlik mahkemeleridir. Teşkilatın ikinci mahkeme türü Idari yargı mahkemeleri. Bunlar da bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleridir. Teşkilatın üçüncü mahkeme türü olan yüksek mahkemeler Yargıtay, Anayasa Mahkemesi, Uyuşmazlık mahkemesi ve Danıştay'dır. Teşkilatın son mahkeme türü ise Sayıştay'dir.
Mahkeme Çeşitleri Ve Görev Dağılımları
Mahkeme, taraflar arasındaki hukuki anlaşmazlıkları (davaları) hukukun üstünlüğüne uygun olarak, sivil, cezai ve idari konularda adaleti sağlamak üzere yetkilendirilmiş, toplum yapısına ve kültüre göre değişiklikler gösterebilen bir yargılama formudur.
Mahkemeler genellikle bir devlet kurumu şeklinde teşkilatlanır.
Mahkeme Çeşitleri
Mahkeme esas itibariyle hüküm sözcüğünden türetilmiştir. Anayasanın 9. maddesinde yargı yetkisinin bağımsız mahkemelerce kullanıldığı belirtilmiştir.
Anayasa Yargısı
Anayasa Mahkemesi : Kanun hükmündeki kararnamelerin, kanunların ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya esas ve şekil bakımından uygunluğunu kontrol eden mahkemeye Anayasa Mahkemesi denir. Anayasa da olan değişiklikleri, yalnızca şekil bakımından denetler ve inceler.
Görevleri
Norm denetimi
Bireysel başvuru
Siyasi parti kapatma davaları
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması ve milletvekilliğinin düşmesine karşı açılan davalar
Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, yüksek mahkeme üyeleri gibi bazı kişileri yüce divan sıfatıyla yargılamak
Uyuşmazlık mahkemesine başkan seçmek
Siyasi parti mali denetimi
MAHKEMELER
ADLÎ YARGI - İDARÎ YARGI
ADLÎ YARGI
ADLÎ YARGI MAHKEMELERİ
Konu bakımından:
A) Hukuk Yargısı
B) Ceza Yargısı
Derece bakımından:
1) İlk derece mahkemeleri
2) İstinaf
3) Temyiz
(İLK DERECE)
ADLÎ YARGI MAHKEMELERİ
A) HUKUK YARGISI (Medenî Yargı) :
- Asliye Hukuk Mahkemeleri : Genel Yetkili. Büyük miktarlardaki (7.800 TL'den fazla) ticari anlaşmazlıklarla ilgilenir
- Sulh Hukuk Mahkemeleri : Belirli davalar - HMK m.4: taşınmaz kirası, ortaklığın giderilmesi, vb.) Daha küçük miktarlardaki (7.800 TL kadar) ticari anlaşmazlıklarla ilgilenir
- Uzmanlık Mahkemeleri: Aile Mahkemeleri, Ticaret Mahkemeleri, İş Mahkemeleri, Tüketici Mahkemeleri, Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemeleri, İcra Hukuk Mahkemeleri, Kadastro Mahkemeleri
B) CEZA YARGISI:
- Ağır Ceza Mahkemeleri: 10 yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlar + özel olarak belirtilmiş suçlar (yağma, resmi belgede sahtecilik, hileli iflas, vb.)
- Uzmanlık Mahkemeleri: Çocuk Mahkemeleri, Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri, Fikrî ve Sınaî
Haklar Ceza Mahkemesi, İcra Ceza Mahkemesi -
Sulh Ceza Mahkemeleri : 2 yıla kadar olan cezalar gerektiren suçlarla - Sulh Ceza Hâkimlikleri mahkeme değildir. (Gözaltı, arama, yakalama, tutuklama, vb..)
İSTİNAF
BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ
Türkiye Cumhuriyeti yargı teşkilatını belirli başlıklar altında inceleyecek olursak bunlardan ilki Adli Yargı mahkemeleridir. Adli Yargı mahkemeleri hukuk ve ceza mahkemeleri olmak üzere ikiye ayrılır. Hukuk Mahkemeleri alt dalları ise sulh, asliye ve özel kanunla kurulan hukuk mahkemeleridir. Özel kanunla kurulan hukuk mahkemeleri türleri de aile, icra, iş, ticaret ve kadastro mahkemeleridir.
Ceza Mahkemeleri ise asliye ceza, ağır ceza kanunla kurulan ceza mahkemeleridir. Yine özel kanun ceza mahkemeleri de çocuk ve güvenlik mahkemeleridir. Teşkilatın ikinci mahkeme türü Idari yargı mahkemeleri. Bunlar da bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleridir. Teşkilatın üçüncü mahkeme türü olan yüksek mahkemeler Yargıtay, Anayasa Mahkemesi, Uyuşmazlık mahkemesi ve Danıştay'dır. Teşkilatın son mahkeme türü ise Sayıştay'dir.
Mahkeme Çeşitleri Ve Görev Dağılımları
Mahkeme, taraflar arasındaki hukuki anlaşmazlıkları (davaları) hukukun üstünlüğüne uygun olarak, sivil, cezai ve idari konularda adaleti sağlamak üzere yetkilendirilmiş, toplum yapısına ve kültüre göre değişiklikler gösterebilen bir yargılama formudur.
Mahkemeler genellikle bir devlet kurumu şeklinde teşkilatlanır.
Mahkeme Çeşitleri
Mahkeme esas itibariyle hüküm sözcüğünden türetilmiştir. Anayasanın 9. maddesinde yargı yetkisinin bağımsız mahkemelerce kullanıldığı belirtilmiştir.
Anayasa Yargısı
Anayasa Mahkemesi : Kanun hükmündeki kararnamelerin, kanunların ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya esas ve şekil bakımından uygunluğunu kontrol eden mahkemeye Anayasa Mahkemesi denir. Anayasa da olan değişiklikleri, yalnızca şekil bakımından denetler ve inceler.
Görevleri
Norm denetimi
Bireysel başvuru
Siyasi parti kapatma davaları
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması ve milletvekilliğinin düşmesine karşı açılan davalar
Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, yüksek mahkeme üyeleri gibi bazı kişileri yüce divan sıfatıyla yargılamak
Uyuşmazlık mahkemesine başkan seçmek
Siyasi parti mali denetimi
MAHKEMELER
ADLÎ YARGI - İDARÎ YARGI
ADLÎ YARGI
ADLÎ YARGI MAHKEMELERİ
Konu bakımından:
A) Hukuk Yargısı
B) Ceza Yargısı
Derece bakımından:
1) İlk derece mahkemeleri
2) İstinaf
3) Temyiz
(İLK DERECE)
ADLÎ YARGI MAHKEMELERİ
A) HUKUK YARGISI (Medenî Yargı) :
Hukuk Daireleri : Daha çok ticari davalarla ilgilenir
- Asliye Hukuk Mahkemeleri : Genel Yetkili. Büyük miktarlardaki (7.800 TL'den fazla) ticari anlaşmazlıklarla ilgilenir
- Sulh Hukuk Mahkemeleri : Belirli davalar - HMK m.4: taşınmaz kirası, ortaklığın giderilmesi, vb.) Daha küçük miktarlardaki (7.800 TL kadar) ticari anlaşmazlıklarla ilgilenir
- Uzmanlık Mahkemeleri: Aile Mahkemeleri, Ticaret Mahkemeleri, İş Mahkemeleri, Tüketici Mahkemeleri, Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemeleri, İcra Hukuk Mahkemeleri, Kadastro Mahkemeleri
B) CEZA YARGISI:
- Asliye Ceza Mahkemeleri: Genel Yetkili , 2 yıldan 80 yıla kadar fazla cezalar gerektiren suçlarla
- Ağır Ceza Mahkemeleri: 10 yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlar + özel olarak belirtilmiş suçlar (yağma, resmi belgede sahtecilik, hileli iflas, vb.)
- Uzmanlık Mahkemeleri: Çocuk Mahkemeleri, Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri, Fikrî ve Sınaî
Haklar Ceza Mahkemesi, İcra Ceza Mahkemesi -
Sulh Ceza Mahkemeleri : 2 yıla kadar olan cezalar gerektiren suçlarla - Sulh Ceza Hâkimlikleri mahkeme değildir. (Gözaltı, arama, yakalama, tutuklama, vb..)
Özel Yetkili Mahkemeler : Devlet güvenliğini ilgilendiren önemli davalarda
İSTİNAF
BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ
Bölge adliye mahkemesi, diğer bir deyişle istinaf mahkemesi; ilk derece hukuk ve ceza mahkemelerinin kural olarak son kararlarına karşı yapılan istinaf başvurularını incelemekle görevli üst derece mahkemesidir. Hukuk ve ceza uyuşmazlıkları hakkında karar veren tüm yerel mahkemeler ilk derece mahkemesi, istinaf yargılaması yapan bölge adliye mahkemeleri (istinaf mahkemeleri) ise ikinci derece (asıl derece) mahkemesi olarak nitelendirilir. (5235 sayılı Kanun m.3). Uygulamada bölge adliye mahkemeleri için “BAM” kısaltması kullanılmaktadır.
- Hukuk yargısı + Ceza yargısı
- Hukuk daireleri + Ceza Daireleri
- Ankara, Antalya, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Samsun, Adana, Bursa, Konya, Sakarya, Diyarbakır, Kayseri, Trabzon, Van illerinde Bölge Adliye mahkemeleri bulunmaktadır.
- İlk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı, istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf incelemesinde hem vakıa hem hukuk değerlendirmesi yapılır.
- Başvuru üzerine
(a) başvurunun reddi (+düzeltme),
- (1) Adalet Bakanlığı Bakan Yardımcısı
- Cumhurbaşkanı:
(3) üye adlî yargı 1. sınıf hâkim ve savcılardan
(1) üye idarî yargı 1. sınıf hâkim ve savcılardan
- TBMM: (1. oylama 2/3, 2. oylama 3/5, yoksa ad çekme)
(3) üye Yargıtay’dan
(1) üye Danıştay’dan
(3) üye hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri / 15 yıllık serbest avukatlardan
- Hukuk yargısı + Ceza yargısı
- Hukuk daireleri + Ceza Daireleri
- Ankara, Antalya, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Samsun, Adana, Bursa, Konya, Sakarya, Diyarbakır, Kayseri, Trabzon, Van illerinde Bölge Adliye mahkemeleri bulunmaktadır.
- İlk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı, istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf incelemesinde hem vakıa hem hukuk değerlendirmesi yapılır.
- Başvuru üzerine
(a) başvurunun reddi (+düzeltme),
(b) ilk derece mahkemesinin hükmünün bozulması ya da
(c) davanın BAM tarafından yeniden görülmesi kararı verilir.
İlk derece mahkemesi karara uymak zorundadır.
TEMYİZ
YARGITAY
Ceza ve hukuk yargısı için, üst derece mahkemesidir. Bölge adliye mahkemeleri kararlarının “temyiz merciidir.” Temyiz incelemesinde, vakıa incelemesi ya da yeniden yargılama yapılmaz, bölge adliye mahkemesi kararının hukuka uygunluğunun denetimi yapılır. Buna göre «onama» veya «bozma» kararı verilir.
- Hukuk İşleri Daireleri ve Ceza İşleri Daireleri (Bölge adliye mahkemeleri direnebilir)
- Hukuk Genel Kurulu ve Ceza Genel Kurulu (Bölge adliye mahkemeleri ya da daireler direnemez, uymak zorundadırlar)
- Yargıtay Üyeleri: 1. sınıfa ayrıldıktan sonra en az 3 yıl görev yapmış adlî yargı hâkimleri ve cumhuriyet savcıları arasından HSK tarafından seçilir.
İDARÎ YARGI
İdarî davalar:
1- İptal Davası:
- Hukuka aykırı olduğu iddia edilen idarî işlemin sadece iptali talep edilir.
2- Tam Yargı Davası:
- İdarî işlem veya eylemlerden zarar görenlerin, zararlarının giderilmesi talep edilir.
3- İdarî Sözleşmelerden Doğan Davalar
- İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) uygulanır.
İDARÎ YARGI
İlk Derece:
- A) İdare Mahkemeleri: İdarî davalarda genel yetkili mahkemelerdir.
- B) Vergi Mahkemeleri: Vergi ve benzeri malî yükümlülüklerden kaynaklanan uyuşmazlıklara bakarlar.
İstinaf:
- Bölge İdare Mahkemeleri: Yargı çevresi içerisinde bulunan idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurularını karara bağlar. (İdarî Dava Daireleri + Vergi Dava Daireleri) (7 ilde)
(a) Başvurunun reddi
(b) Kabulü ve BİM tarafından yeniden karar verme
DANIŞTAY (Temyiz)
- Bölge İdare Mahkemeleri kararlarına karşı yapılacak temyiz başvurularını karara bağlar.
- İdarî Dava Daireleri + Vergi Dava Daireleri: (Onama ya da bozma kararı - Bölge İdare Mahkemeleri direnebilir.)
- İdarî Dava Daireleri Kurulu + Vergi Dava Daireleri Kurulu (Bölge İdare Mahkemeleri ve
daireler uymak zorundadır.)
- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında danışma organı olarak hizmet etme görevi de vardır.
- (!) Bazı idarî davalarda ilk derece mahkemesidir. (Danıştay K. m.24)
Örn: Cumhurbaşkanı kararları, ülke genelinde uygulanacak yönetmelikler ve diğer düzenleyici işlemler, vb.
- Danıştay Üyeleri: 3/4’ü 1. sınıfa ayrıldıktan sonra 3 yıl çalışmış idarî yargı hâkim ve savcılarından HSK tarafından, 1/4’ü Danıştay Kanunu m.8’de sayılmış ve çeşitli görevlerde bulunmuş kişiler arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ:
“Adlî yargı ve idarî yargı mercileri arasında çıkabilecek, olumlu ya da olumsuz, görev ve
hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.”
Başkan: Anayasa Mahkemesi tarafından, kendi üyeleri arasından seçilir.
3 Asıl-3 Yedek Üye: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından daire başkanları ve üyeleri arasından 3 Asıl - 3 Yedek Üye: Danıştay Genel Kurulu tarafından daire başkanları ve üyeleri arasından
HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU:
Toplam (13) üye: (Görev süresi 4 yıl)
İlk derece mahkemesi karara uymak zorundadır.
TEMYİZ
YARGITAY
Ceza ve hukuk yargısı için, üst derece mahkemesidir. Bölge adliye mahkemeleri kararlarının “temyiz merciidir.” Temyiz incelemesinde, vakıa incelemesi ya da yeniden yargılama yapılmaz, bölge adliye mahkemesi kararının hukuka uygunluğunun denetimi yapılır. Buna göre «onama» veya «bozma» kararı verilir.
- Hukuk İşleri Daireleri ve Ceza İşleri Daireleri (Bölge adliye mahkemeleri direnebilir)
- Hukuk Genel Kurulu ve Ceza Genel Kurulu (Bölge adliye mahkemeleri ya da daireler direnemez, uymak zorundadırlar)
- Yargıtay Üyeleri: 1. sınıfa ayrıldıktan sonra en az 3 yıl görev yapmış adlî yargı hâkimleri ve cumhuriyet savcıları arasından HSK tarafından seçilir.
İDARÎ YARGI
İdarî davalar:
1- İptal Davası:
- Hukuka aykırı olduğu iddia edilen idarî işlemin sadece iptali talep edilir.
2- Tam Yargı Davası:
- İdarî işlem veya eylemlerden zarar görenlerin, zararlarının giderilmesi talep edilir.
3- İdarî Sözleşmelerden Doğan Davalar
- İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) uygulanır.
İDARÎ YARGI
İlk Derece:
- A) İdare Mahkemeleri: İdarî davalarda genel yetkili mahkemelerdir.
- B) Vergi Mahkemeleri: Vergi ve benzeri malî yükümlülüklerden kaynaklanan uyuşmazlıklara bakarlar.
İstinaf:
- Bölge İdare Mahkemeleri: Yargı çevresi içerisinde bulunan idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurularını karara bağlar. (İdarî Dava Daireleri + Vergi Dava Daireleri) (7 ilde)
(a) Başvurunun reddi
(b) Kabulü ve BİM tarafından yeniden karar verme
DANIŞTAY (Temyiz)
- Bölge İdare Mahkemeleri kararlarına karşı yapılacak temyiz başvurularını karara bağlar.
- İdarî Dava Daireleri + Vergi Dava Daireleri: (Onama ya da bozma kararı - Bölge İdare Mahkemeleri direnebilir.)
- İdarî Dava Daireleri Kurulu + Vergi Dava Daireleri Kurulu (Bölge İdare Mahkemeleri ve
daireler uymak zorundadır.)
- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında danışma organı olarak hizmet etme görevi de vardır.
- (!) Bazı idarî davalarda ilk derece mahkemesidir. (Danıştay K. m.24)
Örn: Cumhurbaşkanı kararları, ülke genelinde uygulanacak yönetmelikler ve diğer düzenleyici işlemler, vb.
- Danıştay Üyeleri: 3/4’ü 1. sınıfa ayrıldıktan sonra 3 yıl çalışmış idarî yargı hâkim ve savcılarından HSK tarafından, 1/4’ü Danıştay Kanunu m.8’de sayılmış ve çeşitli görevlerde bulunmuş kişiler arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ:
“Adlî yargı ve idarî yargı mercileri arasında çıkabilecek, olumlu ya da olumsuz, görev ve
hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.”
Başkan: Anayasa Mahkemesi tarafından, kendi üyeleri arasından seçilir.
3 Asıl-3 Yedek Üye: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından daire başkanları ve üyeleri arasından 3 Asıl - 3 Yedek Üye: Danıştay Genel Kurulu tarafından daire başkanları ve üyeleri arasından
HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU:
Toplam (13) üye: (Görev süresi 4 yıl)
- (1) Adalet Bakanı
- (1) Adalet Bakanlığı Bakan Yardımcısı
- Cumhurbaşkanı:
(3) üye adlî yargı 1. sınıf hâkim ve savcılardan
(1) üye idarî yargı 1. sınıf hâkim ve savcılardan
- TBMM: (1. oylama 2/3, 2. oylama 3/5, yoksa ad çekme)
(3) üye Yargıtay’dan
(1) üye Danıştay’dan
(3) üye hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri / 15 yıllık serbest avukatlardan
SEÇİM YARGISI
Yüksek Seçim Kurulu ve seçim kurulları
HESAP YARGISI
SAYIŞTAY
Teşkilatın son mahkeme türü ise Sayıştay olup HESAP YARGISInı içerir
@erolkaranet - 22.11.2019
