Çeki karşılıksız çıkan hamil neler yapabilir?
Karşılıksız çeklerde herkese çek hesabı açan bankaların hiç mi kusuru yok? Çek Kanunu’nun 3’üncü maddesi karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için bankayı sorumlu tutmaktadır.
TCMB Tebliği’ne göre bu tutar 2016 yılı için 1.290 TL’dir. Ancak bankalar çek hesabı açar açmaz müşterilerinden bu tutarı teminat olarak almakta ve hesapta bloke etmektedirler. Sonuçta banka bu sorumluluğunu çek hesabı sahibine yüklemektedir.
Zaman zaman sahte kimliklerle kurulan şirketlere, faaliyeti sona ermiş şirketlere çek hesabı açıldığı olaylara da rastlanır. Böyle durumlarda bankanın Çek Kanunu’nun 2’nci maddesindeki araştırma yükümlülüğünü ihlal ettiği tespit edilirse, Yargıtay karşılıksız çıkan bedelin somut olayın özelliğine göre çeki hamilin de araştırma yükümlülüğü olduğunu göz önünde bulundurup, farklı oranlarda bankanın ödemesini onamaktadır.
Bankaya ibraz ettiğiniz çekiniz karşılıksız çıkarsa, çekin arkasına mutlaka karşılıksızlık sebebini yazdırın ve bankanın sorumlu olduğu tutarı isteyin. Yargıtay bu tutarın sonradan talep edilmesine sıcak bakmıyor.
Hemen ümitsizliğe kapılmayın
Hukuk sistemimizde aslında mağduriyetleri giderici bir çok düzenleme bulunuyor. Ancak bunlar çok incelenmiyor veya uygulaması zahmetli diye gözden kaçırılıyor.
Örneğin şirketlerden aldığınız çek karşılıksız çıkmışsa, hemen ümitsizliğe kapılmayın. Çek Kanunu’nun 4’üncü maddesi, bazı koşullarda şirketin ortakları ve yöneticileri adına açılmış olan çek hesaplarını tüzel kişi adına açılmış çek hesabı olarak kabul etmektedir. Bir şirketten aldığınız çek karşılıksız çıkmışsa, hemen o şirketin yöneticileri ve ortakları adına hangi bankada olursa olsun, çek hesabı açtırılıp açtırılmadığını araştırın ve karşılıksız çeki oradan tahsil etmeyi deneyin.
Karşılıksız çekle mücadelede asıl çözüm, borçlunun ödeme ahlakı ile ilgilidir.
Bu düzelmedikçe, hukuki düzenlemeler tam etkili olmazlar. Buna örnek, Çek Kanunu md 5’teki, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenlerin, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamayacaklarına ilişkin hukuk kuralıdır.
2 tarafın hikâyesi önemli
Bu kuralın etkili bir uygulaması için mahkemelerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarını ticaret sicillerine bildirmeleri daha uygun olur.
Karşılıksız çekten dolayı mağduriyetleri en aza indirmek için, alacak sigortası sisteminden, keşide edilen çeklerin tutarlarının derhal bankaya bildirilmesi, çek tutarının belirli bir oranının bloke edilmesi, karşılıksız çek keşide eden tacirlerin ticaret sicillerine de bildirilmesi gibi yöntemlerden yararlanılması düşünülebilir. En doğru çözüm, sadece çek alacaklılarının değil, karşılıksız çek keşide edenlerin hikâyeleri de dinlenerek bulunabilir.
İlk söz son söz olsun: Hukuk ahlaka değil, ahlak hukuka yön verir!
Milliyet / Prof. Dr. Erol Ulusoy'un yazısından alıntı
